Pobuna podoficira na krstarici Dalmacija
Materijal iz još neobjavljene knjige MT potpukovnika u penziji Milana Đurana „RATNA MORNARICA KRALJEVINE JUGOSLAVIJE„
Poslije hapšenja i osuđivanja jednog broja podoficira i mornara, osumnjičenih za protiv državnu djelatnost u jedinicama RM Kr. Jugoslavije, 1. decembra 1939. godine, došlo je do pobune podoficira na komandnom brodu flote krstarici Dalmacija. Povod ovome bio je postupak pomoćnika komandanta broda, koji je naredio da se u vremenu od 13 do 22 časa, 10 po činu mlađih podoficira javljaju dežurnom oficiru svaki sat vremena u drugoj uniformi. Nepropisan postupak ovog starešine izazvao je revolt i ogorčenje ovih podoficira, pa su odbili izvršavati naređenje. Njihov postupak iskoristio je jedan broj drugih brodskih podoficira, koji je sve ostale, pozvao na pobunu. Provalili su u brodsku municionu komoru, uzeli streljačko naoružanje i municiju, sa namerom da poubijaju neke
brodske oficire, te preko Rumunije pobjegnu u Francusku. Kako je u svemu ovome vladala stihija bez prethodne organizovanosti i povezanosti, pobunjenici-ma se nisu pridružili ostali podoficiri i mornari, pobuna je brzo ugušena, hapšenjem trojice brodskih podoficira okvalifikovanih organizatorima.
Nezadovoljstvo statusom i tretmanom podoficirskog sastava u tadašnjoj Ratnoj mornarici stvarana je mogućnost da se ovo ljudstvo veže uz sve one snage, koje su bile protivnici tadašnje vlasti i države u cjelini. Bilo je ovo vrijeme kada se u radničkom pokretu popularisala politika Kominterne i Sovjetskog saveza, pa se jedan broj ovih starješina i mornara preko Arsenalskih radnika u Tivtu uključivao u razne komunističke aktivnosti, od čitanja zabranjene štampe, do partijsko političkih djelatnosti druge vrste, što je bilo strogo zabranjeno u tadašnjim oružanim snagama. Iako su vojne i civilne vlasti bile vrlo drastične u proganjanju aktera ovih aktivnosti, te subverzivne djelatnosti bile su otkrivene na krstarici Dalmacija, Podmorničkoj flotili, razaračima: Dubrovnik, Ljubljana i Zagreb, te jedinicama Mornaričke avijacije.
Poslije ugušenja pobune 1. decembra 1939. godine i provođenja detaljne istrage, predloženo je da se iz jedinica Ratne mornarice otpuste 23 podoficira. Nakon ovog događaja Komanda mornarice preduzela je mjere, da se kako je posebno naglašeno onemogući komunističko djelovanje u Mornarici. Najprije je sa krstarice Dalmacija i razarača Dubrovnik razmještena cjelokupna posada mornara i podoficira na druge brodove, jedinice i ustanove. Vodilo se računa u razmještanju tako da se nigdje nisu našla zajedno dvojica iz prijašnjih sastva posade. Pored ovoga, izdane su naredbe kojima su regulisani postupci za suzbijanje bilo kakve političke aktivnosti i utjecaja na posade. Ova akta ostavljala su mogućnost nepoštednog kažnjavanja, uklanjanja i progona destruktivnih elemenata, a naređeno je sređivanje evidencije svih sumnjivih lica. Od oficira je zahtijevano da uspostave sa podoficirima drugarske i prave starešinske odnose, vodeći pri tome računa o subordinaciji. Što se tiče podoficirskog pitanja, kapetan bojnog broda JRM Mladen Ikica, nekada i sam mornarički oficir Ratne mornarice Kraljevine Jugoslavije piše:
Osnovu oficirskog i podoficirskog kadra Mornarice činili su oficiri i podoficiri bivše Austrougarske Ratne mornarice, među kojima posebno oficirskom sastavu bili su neki neslavenske narodnosti, koji su neizbježno sa sobom doneli svatanje i navike bivše mornarice i u praksi više ili manje nastojali to prenositi na mlađi oficirski kadar koji se stvarao. Za podoficirski kadar može se slobodno tvrditi da je predano i uspješno preneo svoje znanje i iskustva na nove generacije podoficira. Problem podoficira i oficira u Mornarici Kraljevine Jugoslavije nije garantovao uspješnost izvršavanja postavljenih zadataka, obzirom da je staleška i klasna podvojenost razvijala teško premostive suprotnosti u njihovom odnosu[1].
[1] Mladen Ikica, kapetan bojnog broda. Ratna mornarica Kraljevine Jugoslavije 1918.-1941. godine. Pomorski zbornik MCMLX II, str. 604-687, 1962. godine