OSMA PO REDU KNJIGA KOJU JE NAPISAO ADMIRAL MAMULA
Objavljena nova knjiga nekadašnjeg saveznog sekretara za narodnu odbranu SFRJ i načelnika Generalštaba JNA Branka Mamule.
Siniša Luković, Vijesti
Iz štampe je upravo izašla knjiga „Admiral sa Korduna - Bitke i sudbine“ čiji je autor nekadašnji načelnik Generalštaba JNA i savezni sekretar za narodnu odbranu SFRJ, admiral flote u penziji, Branko Mamula. Knjigu je objavilo Srpsko narodno vijeće iz Zagreba, uz podršku Ureda za ljudska prava i prava nacionalnih manjina Vlade Republike Hrvatske.
„Admiral sa Korduna“ je osma po redu knjiga koju je napisao admiral Mamula, jedna od najmarkantnijih još živih ličnosti koje su učestvovale u formiranju i razvoju nekadašnje „Titove Jugoslavije“, od Drugog svjetskog rata do krvavog raspada SFRJ u građanskim ratovima početkom devedesetih. Ovo je možda, i najličnija od svih njegovih dosadašnjih knjiga jer tretira život samog Mamule i njegovih predaka u nekadašnjoj austrougarskoj tzv. Vojnoj krajini na području današnje Republike Hrvatske.
U šest poglavlja, na preko 200 strana i uz obilje ilustracija i fotografija iz bogate vojničke karijere Branka Mamule, knjiga „Admiral sa Korduna“ donosi i neke do sada široj javnosti nepoznate detalje iz života ovog partizanskog prvoborca, i jedne od ključnih rukovodećih ličnosti Mornarice Narodnooslobodilačke Vojske Jugoslavije u završnim godinama Drugog svjetskog rata, ali i oficira koji je u poslijeratnim decenijama izgrađivao nekadašnju JNA do ranga jedne od najjačih i najsposobnijih armija na svijetu.
Na stranicama ove knjige opisano je porijeklo srpske porodice Mamula koja je rodom iz Banjana u blizini Nikšića. Iz jugoistočne Hervegovine dio te familije naselio se na Kordun gdje su od 17. vijeka oni postali jedni od najistknutijih čuvara istočnih granica Austrijskog carstva u tzv. Vojnoj krajini. Ova porodica dala je mnoge ugledne i uvažene sveštenike, knezove, trgovce, ali i vojnike od kojih je svakako najčuveniji bio general i baron Lazar Mamula (1795-1878), vojni komandant i guverner austrijske provincije Dalmacija. Osim što je bio jedan od najvještijih i najistaktntijih austrijskih vojskovođa u prvoj polovini 19. stoljeća, baron Lazar Mamula ostao je upamćen i kao vojni upravitej Boke Kotorske gdje je boravio od 1849. do 1855, pritom svojim djelima ostavivši izuzetno dobar utisak kod lokalnog, ali i stanovništva susjedne Knjaževine Crne Gore koju je Mamula maksimalno nastojao pomoći u njenim ratovima i sukobima sa Turskom.
Zbog njegovih zasluga za Crnu Goru, knjaz Danilo Petrović je Mamulu zvao da mu bude vjenčani kum prilikom knjaževe ženidbe na Cetinju, 12. januara 1855. Baron Lazar Mamula na ovim je prostorima ostao zapamćen i zbog niza utvrđenja koje je Austrija tada izgradila na svojim južnim granicama u okolini Boke, a posebno po impozantnoj i tada najjačoj tvrđavi na južnom Jadranu - sagrađenoj na ostrvcetu Lastavica pred ulazom u zaliv Boke, a koja je carskim dekretom iz 1853. godine, prije nego što je potpuno završena, dobila zvanično ime Fort Mamula u spomen na njenog graditelja. General Lazar Mamula, inače brat Mihaila Mamule, čukundjeda admirala Branka Mamule, jedan je od najzaslužnijih što se današnja Hrvatska sredinom 19. vijeka odbranila od pokušaja nasilne mađarizacije, a poznat je i po tome što se zalagao za ujedinjenje južnoslovenskih naroda pod okriljem austrijske carske krune kojoj je vjerno do kraja života služio.
Osim o ovom njegovom najistaknutijem pretku, admiral Mamula je u knjizi „Admiral sa Korduna“ pisao i o svojoj porodici, djetinjstvu i mladost u svom zavičaju, pristupanju Komunističkoj partiji za vrijeme Kraljevine Jugoslavije i odlasku u partizane odmah na početku Drugog svjetskog rata u Jugoslaviji, kao i teškoj sudbini civilnog srpskog stanovništa u djelovima kvislinške Nezavisne Države Hrvatske od 1941- 45.
Najpotresnija u knjizi svakako je scena u kojoj Mamula opisuje svoje suočavanje kao mladog partizana sa posljedicama jednog takvog divljanja ustaša na Kordunu i Petrovoj gori, a gdje su mu ustaše za samo jednu noć, ubili majku, brata i dvije sestre. U knjizi je opisan čitav bogat i sadržajan Mamulin ratni put od partizanskog borca - omladinskog rukovodioca bataljona Prvog kordunaškog odreda, do imenovanja za prvog političkog komesara u Štabu novoformirane Mornarici NOVJ na koju je postavljen novembra 1943. „Suprotstavljao sam se tome sa mnogo argumenata. Na kraju sam rekao: ‘Ali ja ne znam ni plivati!’ Bakarić (Vladimir-prim.aut.) će na to: ‘Utoliko bolje. Nećeš moći pobjeći, moraćeš se boriti!’”, opisao je Mamula kako je po naredbi vrha partije i NOVJ-a za Hrvatsku, morao ostaviti za sobom Kordun, Petrovu goru i grobove najmilijih na njoj, i otići za Crikvenicu - u Mornaricu koja ga je kasnije i proslavila kao jednu od najmarkantnijih vojnih figura nekadašnje SFRJ.
U knjizi „Admiral sa Korduna“ on je dao i vrlo iscrpan opis svoje službe u partizanskoj mornarici, te iznio i neke do sada skoro nepoznate, ali veoma važne detalje o sadejstvu partizanskih i jedinica Kraljevske Mornarice Velike Britanije u završnim operacijama za oslobođenje Jadrana i jugoslovenske obale od njemačkih snaga, kao i vješto odigranoj političkoj igri jugoslovenskog partizanskog rukovodstva što je dovelo do toga da djelovi jadranske obale koji su prethodno bili u sastavu fašističke Italije poput Slovenačkog primorja, Istre, Rijeke, Zadra i kvarnerskih ostrva, poslije Drugog svjetskog rata pripadnu Jugoslaviji, odnosno današnjoj Hrvatskoj.
Kroz cijelu knjigu protkana su i sjećanja na brojne naše ljude koji su za države što su se tokom istorije, redale na ovim prostorima, učinili mnoga velika i dobra djela, ali su na kraju krajeva, uvijek doživjavali tužne sudbine i bili neprihvaćeni kako od onih koji su im rod po krvi, tako i od onih u čije su ime časno ratovali i branili države čiji su bili građani. Upečatljiv takav primjer je austrougarski feldmaršal Svetozar Borojević (jedini Srbin koji se ikada u bilo kojoj vojsci uzdigao do tog, najvišeg vojnog čina), vjerovatno najčuveniji i najsposobnji u čitavoj plejadi takvih južnoslovenskih carskih i kraljevskih vojnika.
„Sada kada pišem ova sjećanja, nakon što je srušena i nestala Jugoslavija, s tugom primjećujem da je moja generacija koja je stvarala tu novu zajednicu jugoslovenskih naroda, doživjela istu sudbinu. Mi koji potječemo s područja nekadašnje Vojne krajine izgubili smo svoju domovinu, svoj rodni kraj i svoje korijene.
Naši su zemljaci protjerani, tamo žive danas neki drugi ljudi, vjerovatno i oni protjerani odnekuda. Povratak je dozvoljen i obećan, ali onemogućen uvjetima života...Rasuti po postjugoslavenskom prostoru ljudi iz Like, sa Korduna, Banije i drugih područja nekadašnje Vojne krajine, danas mole da dobiju nova državljanstva, da mogu postojati - živjeti i umrijeti i biti negdje sahranjeni. Bez obzira na sve ideološke, moralne, sociološke i političke razlike među generacijama Krajišnika i država za koje su se borili i služili, a one su ogromne, kraj im je isti: nigdje im domovine”, zapisao je sa sjetom 99-godišnji admiral flote Branko Mamula, koji već petanestak godina sa suprugom Mirjanom Jakelić Mamula živi u Tivtu.
Jedinstveno svjedočanstvo
Veteran Drugog svjetskog rata s jedinstvenom ratničkom biografijom, u desetoj deceniji života, odlučio je napisati ratne uspomene. U nekim zemljama to bi bila svojevrsna senzacija. U zemljama nastalim na ruševinama Jugoslavije sjećanje na ratnu generaciju Branka Mamule opterećeno je neprijateljskim odnosom vladajućih ideologija i demonizacijom koju nameću nove državotvorne političke elite, uprkos tome što je pokret kojem je pripadao Mamula oslobodio zemlju od fašističkog okupatora, porazio domaće koljače, zavrijedio većinsku podršku jugoslavenskog stanovništva i međunarodne zajednice, te izgradio neuoporedivo pravednije i emancipiranije društvo od društva ekstremne nejednakosti, endemskog siromaštva i transgeneracijske neprosvijećenosti u kojem su živjele brojne prethodne generacije. Branko Mamula jedan je od posljednjih živih svjedoka jugoslavenske revolucije“, zapisao je, pored ostaloga, u predgovoru knjige „Admiral sa Korduna“ Milan Radanović.
Stogodišnji admiral
Branko Mamula rođen je 30. maja 1921. u selu Slavsko Polje u opštini Vrginmost na Kordunu u Hrvatskoj. Porodica Mamula je srpskog porijekla, a na tim prostorima Hrvatske živi duže od 500 godina. Branko Mamula je osnovnu školu završio u rodnom selu, četiri razreda Realne gimnazije u Glini, a Državnu trgovačku akademiju u Karlovcu.
Učesnik je Narodnooslobodilačkog rata i nosilac Partizanske spomenice 1941. Prošao je mnoge bitke od početka ustanka u Hrvatskoj 1941. do konačnog oslobođenja Jugoslavije u maju 1945. Nakon rata, obavljao je visoke dužnosti u Floti Jugoslovenske ratne mornarice, odnosno Vojnopomorskom školskom centru, kao i Petoj pomorskoj zoni JRM koja je kontrolisala Sjeverni Jadran. Obavljao je potom dužnosti u Glavnoj političkoj upravi Ministarstva narodne odbrane, ali je odbio zahtjev da preuzme dužnost načelnika Uprave državne bezbjednosti za oblast Hrvatskog primorja i Istre te se vratio na visoke vojne dužnosti u Komandi JRM. Avgusta 1958. završio je Višu vojnopomorsku akademiju kao prvi u rangu, a u jesen iste godine poslat je na dalje jednogodišnje komandno štabno školovanje u Veliku Britaniju. Kasnije je završio kurs operatike u Ratnoj školi JNA u Beogradu i kurs viših pomorskih oficira pri Mornaričkom školskom centru u Splitu.
Tri godine je početkom šezdesetih službovao u Sudanu na dužnosti vojnog savjetnika (u suštini nezvaničnog načelnika Generalštaba) u vojsci tek oslobođene te republike u istočnoj Africi. Nakon povratka u Jugoslaviju obavljao je brojne visoke komandne i štabne dužnosti u jedinicama JRM i JNA, te saveznom Sekretarijatu za narodnu odbranu. Juna 1979. postavljen je na dužnost načelnika Generalštaba JNA na kojoj ostaje do maja 1982. kada je imenovan za saveznog sekretara (ministra) za narodnu odbranu koju je obavljao do penzionisanja 1988. godine.
Govori engleski i ruski jezik, a napisao je više stručnih knjiga iz oblasti vođenja rata na moru: „Mornarice na velikim i malim morima“, „Savremeni svijet i naša odbran“, „Odbrana malih zemalja“, kao i knjige memoarsko-političko-analitilke sadržine „Slučaj Jugoslavija“ i „Rat u novom stoljeću“. Objavljivao je naučne radove u brojnim domaćim i stranim publikacijama, a američki stručni mornarički časopis „US Navy Proceedings“ dodijelio mu je godišnju nagradu za 1973. godinu.
Nosilac je 11 jugoslovenskih visokih odlikovanja, te još deset drugih visokih ordena kojima su ga odlikovale Poljska, Sudan, Italija, Francuska, Indonezija, Nepal, Tunis, Grčka, Austrija i Jordan. Dobitnik je i više spomen-medalja u SFRJ, SSSR, Ruskoj Federaciji i Crnoj Gori.