Amerikanci su izveli odlučujući pomorsko vazdušni udar
U okviru priprema za izvršenje zadnjih udara po neprijatelju, poslije odmora u trajanju oko tri sedmice, te izvršene popune svim materijalnim sredstvima u zalivu Lejte, američka Treća flota isplovila je 1. jula kursom prema Japanu, sa planom i zadatkom da dokrajči uništenje japanske flote, tuče aerodrome i industrijske objekte od značaja za vojnu proizvodnju. Tokom jutra 10. jula neopaženo je doplovila do japanskih ostrva i sa razdaljine od 170 nautičkih milja, poslala avijaciju sa zadatkom da napadne Tokio. Iznenađenje je uspjelo.
Amerikanci su im nanijeli veliku štetu, uništivši im 72 aviona, aerodrome sa pomoćnom infrastrukturom i industrijske objekte. Po završetku ovog zadatka Treća flota je zaplovila ka sjeveru, te tokom 14. i 15. jula napala sjeverni Honšu i južni Hokaido, razbivši vezu između ova dva ostrva, time što su potopili pet i oštetili četiri trajekta za prevoz željezničkih kompozicija. Jednovremeno sa ovim napadima iz vazduha, američki mornarički operativni odred sastava tri bojna broda, dvije krstarice i devet razarača, otvorio je artiljerijsku vatru na japanski grad Kamaiši (na sjeveroistočnoj obali ostrva Honšu), gdje je bilo jedno od sedam postrojenja japanske proizvodnje i prerade željeza. Bombardovanje je trajalo više od dva časa, a da iznenađeni Japanci nisu stigli ništa preduzeti.
Tokom druge polovine jula američkoj Trećoj floti pridružila se britanska Pacifička flota, čime su se napadi na Japan pojačali . U toku daljnjih dejstava pod udarom su se našle japanske pomorske baze Jokosuka i Kure. Ovdje su tokom dva dana potopljena i oštećena 22 broda sa ukupno 258.000 tona. Ovom je akcijom japanska flota prestala postojati. Pored toga uništeno im je 113 aviona, dok su Britanci i Amerikanci izgubili 12. Pri samom kraju jula ponovljeni su napadi na Kure i Tokio, a s mora bombardovani japanski gradovi sjeveroistično od Tokija.
Tonaža japanskih trgovačkih brodova spala je na kraju 1944. godine na 2,5 miliona Bruto registarskih tona (BRT). Najveći dio toga potopile su američke podmornice. Tražeći ciljeve, kojih je bilo sve manje Amerikanci su prvi puta, odlučili da upute svoje podmornice u Japansko more. Njihove podmornice posjedovale usavršene uređaje za podvodnu lokaciju, čime je rizik bio znatno smanjen. Tako je planirana i izvedena operacija čiji je cilj bio da se presjeku pomorske veze Japana sa azijskim kopnom.
Tokom 4. i 5. juna mornarički sastav od devet podmornica prošao je kroz Cušimski kanal i doplovio na svoja patrolna područja. Da bi se postiglo potpuno iznenađenje, komandantima podmornica je naređeno da bez obzira na povoljne prilike, koje im se mogu ukazati, ne napadaju japanske brodove prije 9. juna, kako bi sve podmornice mogle nesmetano stići na zadana područja i početi dejstva jednovremeno. Plan je potpuno uspio. Od devetog do 20. juna američke podmornice potopile su 27 trgovačkih japanskih brodova sa ukupno 57.000 BRT, a pored toga i jednu japansku podmornicu. Na kraju poslije izvršenog zadatka, sve su osim jedne doplovile u Pearl Harbor. U Japansko more je odmah upućen drugi podmornički sastav od šest podmornica, koji je tu ostao do same kapitulacije Zemlje izlazećeg sunca. Ovaj sastav nije postigao rezultate prethodnog: pored nekoliko manjih brodova obalske plovidbe, potopili su samo jedan veći brod od 5.800 tona i jednu veću podmornicu.
Japanske podmornice nisu mirovale, u međuvremenu su napadale američke brodove. Posljednja japanska grupa, sastava od šest podmornica, upućena je na operacijsko područje noseći na sebi nekoliko „živih“ torpeda, koja su imala izgled džepnih podmornica, Japanci su ih nazivali „kaiten.“ Dužina im je iznosila 4,74 metara, širina 1 metar, a brzina 30 čvorova za daljinu plovljenja 23 km. Na sebi su nosili 1.550 kilograma eksploziva, a podvodni deplasman im je bio 8,3 tone. Njima je pojedinačno upravljao jedan čovjek u sjedećem položaju, koji je okolinu osmatrao kroz periskop i poslije udara u
cilj letio sa svojom žrtvom u vazduh. Prvi uspjeh sa živim torpedom postigli su u napadu na bazu Uliti, gdje su 20. novembra 1944. godine potopili jedan flotni tanker. Od navedenih šest „ kaitena“, samo je jedan uspio potopiti američki eskortni razarač u vodama Filipina, dok je jednoj podmornici pošlo za rukom, da običnim torpedom pošalje na dno američku tešku krstaricu „Indianapolis“.
Na kaju su Amerikanci bacili ATOMSKU BOMBU
Dana 17. jula 1945. godine, upravo na dan kada je u Potsdamu počela posljednja konferencija šefova savezničkih država: SAD, SSSR-a i Velike Britanije, Amerikanci su u pustinji Novog Meksika, isprobali prvu atomsku bombu. Obavješten o tome američki predsjednik Truman /Harry S. Truman/
donio je još tokom boravka u Potsdamu odluku da se slijedeća atomska bomba baci na jedan japanski grad. Nakon dužih analiza, proučavanja i izviđanja, odlučeno je da taj grad bude Hirošima, koji je tada imao 350.000 stanovnika. Sve pripreme za bacanje atomske bombe izvršene su u strogoj tajnosti. Jedan teški bombarder „B-29“, koji je 6. augusta 1945. u dva sata i 45 minuta, poletio sa Tiniana u Marijanskim ostrvima, bacio je u 9 h i 45 minuta atomsku bombu na Hirošimu. Ova bomba je imala razornu snagu eksplozije 20 miliona kilograma trinitrotoluola. Bomba je
eksplodirala na visini 600 metara iznad zemljine površine. Dejstvo joj je bilo strahovito. Ispoljila je udarno, toplotno i radioaktivno dejstvo. Visoka temperatura izazvala je velike požare, koji su dovršili uništenje razrušenih djelova grada i povećali broj poginulih, a ogromna razlika u temperaturi izazvala je vjetar, koji je strahovitom brzinom, proširio požar i na one djelove grada, koji nisu bili porušeni eksplozijom. Zračenje opasnih gama zraka, koje je nastupilo odmah poslije eksplozije, proširilo se na 2 do 5 kilometara od epicentra. Oko 90% zgrada je uništeno ili onesposobljeno za stanovanje, poginulo je oko 79.400 ljudi, a ranjeno oko 65.000. Bila je ovo jedna od najvećih katastrofa u dotadašnjoj ljudskoj istoriji. Sedmog augusta japanski radio je saopštio, da je Hirošimu razorila neka nova vrsta bombe, američki predsjednik Hari Truman je istog dana preko radija saopštio svjetskoj javnosti da je na Hirošimu bačena atomska bomba.
Dva dana poslije, 9. augusta bačena je druga takova bomba na Nagasaki, koja je isto tako ostavila velika razaranja, usmrtivši oko 36.000 i 40.000 ranjenih. Od posljedica zračenje, preživjelo stanovništvo je umiralo više godina poslije završetka Drugog svjetskog rata. Ova upotreba atomske bombe označila je početak atomske ere, koja je pored ostalog udarila snažan pečat i na izgled savremenih ratnih mornarica, njihovih izgleda i mogućnosti u savremenom ratovanju.
Ulazak SSSR-a u rat na prostoru Dalekog istoka i Tihog okeana
Nakon kapitulacije Hitlerove Njemačke Sovjetski Savez je u skladu sa obavezama preuzetim na konferenciji u Jalti, iz Evrope uputio na Daleki istok jake vojne kontigente. Ovom prilikom formirana je Komanda Dalekog istoka, kojoj su bile potčinjene snage novoformiranih frontova: Prvog i Drugog dalekoistočnog i Zabajkalskog fronta. Zadatak ovih formacija bio je razbijanje Japanske Kvantunške armije, oslobođenje Mandžurije, dijela Koreje i sjeverne Kine. Pored ovoga da u sadejstvu sa jedinicama Tihookeanske flote posjednu južni dio Sahalina i Kurilskih ostrva. Poslije objave rata Japanu 8. avgusta, Sovjetski Savez je nakon pola noći 8/9. augusta, otpočeo ofanzivu u Mandžuriji, koja se 11. augusta proširila na ostrvo Sahalin, a sedam dana kasnije i na Kurilska ostrva.
Sovjetska Tihookeanska flota, zajedno sa Amurskom riječnom flotilom u svome sastavu imala je: jedan bojni brod, dvije krstarice, 12 razarača, 78 podmornica, oko 500 manjih ratnih i pomoćnih brodova, te 1500 aviona. Pored ovoga tu su bile i jedinice mornaričke pješadije. Sadejstvujući jedinicama 1. Dalekoistočnog fronta iskrcala je desantne snage na sjeveroistočnu obalu Koreje i omogućila brzo zauzimanje luka: Juki, Rasin i Seisin. Isto tako desantima u luke Esutoro i Maoka, pomogla je jedinicama 2. dalekoistočnog fronta da brzo zauzmu Sahalin.
Zauzimanje Kurilskih ostrva počelo je iskrcavanjem na Šumušu, ostrvo najbliže Kamčatki. Desantni odred u čijem sastavu je bila: jedna podmornica, dva patrolna broda, četiri minolovca, dva torpedna i osam patrolnih čamaca, četiri pomoćna broda, 16 desantnih i 17 transportnih brodova, podijeljen u četiri grupe, približio se po gustoj magli ostrvu i iskrcao jednu pješadijsku diviziju s ojačanjima i jednu brigadu mornaričke pješadije.
Japanci su pokušali da iskrcane snage, protivnapadima stjeraju u more, ali im nije uspjelo. Pretrpivši velike gubitke u ljudstvu i materijalu, povukli su se u unutrašnjost ostrva i 23. avgusta nakon petodnevnog otpora položili oružje. Do kraja mjeseca Sovjetske snage su bez otpora zauzele preostala Kurilska ostrva.
Kapitulacija Japana i potpisivanje primirja
Od vremena kada je Sovjetski Savez ušao u rat protiv Japana i bačena druga atomska bomba, u Japanu su se odvijali dramatični događaji. Japanski carski generalštab je bio za daljnje nastavljanje rata, bez obzira na ljudske žrtve i razaranja, ali je na konferenciji održanoj tokom noći 9. i 10. augusta, car Hirohito intervenisao. Odlučio je da prihvati uslove formulisane na konferenciji u Potsdamu i preko švicarskih predstavnika saopšti svoju odluku saveznicima. Oni su prihvatili ponudu. U 14 časova i 49 minuta, 14 avgusta radio Tokio je preko svojih talasa saopštio japanskoj i svjetskoj javnosti odluku cara Hirohita o kapitulaciji. Zvanično saopštenje o tome američki predsjednik Truman primio je 14. avgusta u 15 časova i 50 minuta po američkom vremenu. Ovog dana u 19 časova, Bijela kuća je o tome obavjestila američku naciju, objavljujući uz put i dvodnevno opšte narodno slavlje.
Kroničar je zapisao kao istinit događaj u to vrijeme kod Japanaca: Malo je nedostajalo da svi planovi o kapitulaciji za sklapanje primirja padnu u vodu. Tokom noći 14/15. avgusta, grupa japanskih generala, pokušala je izvršiti vojni udar i objaviti nastavak rata, ali je bila na vrijeme spriječena. U jutro 15. avgusta, car Hirohito se lično obratio naciji, saopštio odluku o prekidu rata i zatražio od svojih podanika da poštuju njegovu volju. Amerikanci su odmah naredili prekid neprijateljstava, a sutradan su to učinili i Japanci.
Američka treća flota dobila je naređenje o prekidu vatre i neprijateljstava u prijepodnevnim časovima 15. avgusta, upravo i u isto vrijeme kada se grupa njenih aviona borila s japanskim lovcima iznad jednog aerodroma, a prema Japanu letile i druge bombarderske formacije. Komandni brod Treće flote bojni brod „Misuri“ objavio je prekid neprijateljstava u 11 časova, jednominutnim zavijanjem svih brodskih sirena, što su prihvatili i drugi brodovi. Tokom ovog slavlja eskadrile japanske avijacije, ne obavještene o primirju pokušale su napasti brodove ove flote, ali su svi bili srušeni prije nego su stigli do američkih nosača aviona.
Sedam dana kasnije, pripreme za okupaciju japanskih ostrva privedene su kraju. Američka Treća flota i britanska Pacifička flota uplovile su u japanske vode 27. Augusta. Sutra u jutro spustio se na aerodrom blizu Tokia, odred američke vojske. Masovno iskrcavanje američkih i britanskih vojnih formacija na teren Tokija, počelo je 30 augusta. Ceremonija potpisivanja akta o kapitulaciji obavljena je 2. septembra u prijepodnevnim satima na palubi bojnog broda „Misuri“ usidrenog u Tokijskom zalivu. Poslije toga su američke oružane snage, sa britanskim jedinicama, okupirale japanska matična ostrva. Sovjetskim oružanim snagama predale su se jedinice u sjeveroistočnoj Kini, zatim u Koreji sjeverno od 38 paralele, te na južnom Sahalinu i Kurilskim ostrvima. Bio je ovo kraj rata na Tihom okeanu i Dalekom istoku i ujedno kraj Drugog svjetskog rata u cjelini.
Potpisnici akta o predaji i kapitulaciji
Japanska vlada je dana 2. septembra 1945. godine potpisala Japanski protokol predaje, kojim je službeno završio Drugi svjetski rat. Predaja i potpisivanje su izvršeni uz prisustvo slijedećih japanskih predstavnika (na fotografijama ispod).
Mamuru Shimegitsu i Yoshijiro Umezu na palubi bojnog broda ratne mornarice SAD „Misuri“ tokom ceremonije predaje. Iza njih su u srednjem redu s lijeva na desno: general major Yatsuji Nagai, kao predstavnik vojske, Katsuo Okazaki, kao predstavnik Ministarstva vanjskih poslova, kontraadmiral Tadatoshi Tomicka, kao predstavnik ratne mornarice, Toshikazu Kase iz Ministarstva vanjskih poslova i general major Suchi Miyakazi, kao predstavnik vojske. (Izvor: arhivski snimak)
Američki general Daglas Mekartur (Douglas MacArtur), potpisuje dokument o bezuslovnoj kapitulaciji
Japana na palubi bojnog broda „ Misuri“ 2. septembra 1945. godine (Izvor: Arhivski snimak)
Poslije svega 2. septembra 1945. godine general Douglas MacArtur, stao je ispred mikrofona na palubi bojnog broda Misuri i pročitao pripremljeni govor, gdje je naglasio: Iskreno se nadam, zapravo nada se čovječanstvo, da će se nakon krvi i krvoprolića u prošlosti, svijet utemeljiti na razumjevanju, postati svijet posvećen u dostojanstvu čovjeka i ispunjenju želja za slobodom, tolerancijom i pravdom.
MacArtur je poslije rata bio postavljen na vanredno veliku dužnost u okupiranom Japanu. U njegovim rukama je bila čitava okupaciona vlast. Bio je okupatorski guverner Japana i jedan od tvoraca poslijeratnog japanskoj Ustava.
Kraj Dugog svjetskog rata
Drugi svjetski rat je bio jedan od najkrvavijih ratova u istoriji ljudskog društva. Poginulo je prema podacima oko 49.745.000 ljudi, od toga u antifašističkoj koaliciji 40.670.000, a u fašističkom bloku 9.075.000. Broj poginulih vojnika bio je manji od broja civilnih lica, koji su izgubili živote u logorima, zbog bombardovanja ili drugih ratnih uzroka; od 18.924.000 poginulih vojnika, 11.904.000 borilo se na strani antifašističke, a 7.020.000 na strani fašističke koalicije. Oko 30.000.000 ljudi je bilo ranjeno ili osakaćeno, a oko 45.000.000 ili je bilo uhapšeno, deportovano ili raseljeno. Fašističke sile u duhu vlastitih pogleda na svijet, najgrublje su se obračunavale sa naprednim društvenim kretanjima i pojedinim narodima, provodeći politiku rasizma i pretvarajući okupirane teritorije nekih zemalja u arenu istrebljivanja.
Rat se vodio na kopnu moru i vazduhu. Operacije na moru počele su u obalskim vodama Poljske, Njemačke i Velike Britanije, brzo se proširile na Atlantski i Indijski okean, te na Mediteran, zatim na Baltičko, Barensovo i Crno more, a stupanjem Japana i SAD u rat zahvatile su i Tihi okean. Na ovim pomorskim ratištima borile su se pored mornaričkih i vazduhoplovne snage, a u mnogim desantima učestvovale su i snage kopnene vojske. More je tako postalo poprište združenih dejstava sva tri vida oružanih snaga. Vršilo je snažan utjecaj na razvoj situacije na kopnu, ali je još u većoj mjeri bilo izloženo povratnom uticaju ratnih zbivanja na kopnu i situacije u vazduhu.
U uslovima kada prevlast na moru nije više ovisila samo od flotnih snaga, velike pomorske bitke nisu mogle imati odlučujući značaj za ishod ratovanja na pomorskim ratištima. Prevlast na moru dobijala se svakodnevnim ratnim naporima mornarice i vazduhoplovstva, a veoma često i učešćem kopnene vojske. Ovo se nije odnosilo samo na uska mora na koja se stanje na kopnu najsnažnije odražavalo, već i na ogromnim prostranstvima Tihog okeana. Tamo su jedinice kopnene vojske bile neophodne kod zauzimanja i posjedanja ostrva, a svako zauzeto ostrvo, pretvarano je u uporište pomorskih i vazduhoplovnih snaga i pomjeralo je granice lokalne prevlasti na moru i vazduhu, na štetu protivnika.
Gledano u cjelini Drugi svjetski rat nije bio interesantan samo kroz združena dejstva svih vidova i rodova oružanih snaga, kroz jedinstvo fronta i pozadine i po prostranstvu koje je zahvatio, već je na moru bio u punom smislu i totalan. Vođen je na morskoj površini, iznad nje u vazduhu i pod vodom.
MT potpukovnik u penziji
Milan Đuran
