SJEĆANJE na prof. dr. sc. LJUBOMIRA KRALJEVIĆA

sanitetskog pukovnika – hirurga, dugogodišnjeg načelnika hirurgije u Vojnoj bolnici Split

Kraljević Ljubomir, kao penzioner
Kraljević Ljubomir, kao penzioner

Profesor dr. sc. sanitetski pukovnik Kraljević Alearda Ljubomir, pripada onoj grupi ljekara, koja je svojom djelatnošću, stručnošću i naučnoistraživačkim  radom zaslužila i dobila već za života najveći broj društvenih priznanja. Kao građanin Splita bio je poznat skoro od svih odraslih meštana. U slučaju bilo kakve potrebe sa područja medicine, svako je računao na njegovu pomoć i dobio je, čim se obratio. Za stariji svijet bio je naš Ljubo, mlađi su ga zvali profesor Kraljević.

Povjerenje u njega kao ljekara bilo je ne mjerljivo. Nije volio upravne dužnosti, prepuštao je to  mlađim kolegama, on se nije odvajao od skalpela i hiruškog zanata. Sam je priznao autoru ovih redova da je tokom rada imao oko 80.000 operacija.

Rođen je  u Pakracu, 24.09.1915. godine. Sin je Splićanina, ljekara – hirurga Alearda Kraljevića, iz Židovske familije. Klasičnu gimnaziju završio je 1934. u Splitu, a studij medicine u Zagrebu 1940. godine. Tokom đačkih i studentskih dana bavio se sportovima na vodi, ne odvajajući se od splitske zavičajne sredine. Svi su ga znali kao kormilara u veslačkom klubu Gusar. U periodu od 1941. do 1943. godine, specijalizirao je hirurgiju u Splitu. Poslije kapitulacije fašističke Italije 1943. godine prekinuo je specijalizaciju i priključio se jedinicama NOV, idući sa onim djelom stanovništva Splita, koji se nije mirio sa fašističkom okupacijom i političkom trgovinom na račun Dalmacije, njenog mora i otoka.

Borbeni put ovog mladog ljekara iz grupe tada deficitarne medicinske struke tekao je u raznim pravcima. Iako nije okončao specijalizacije silom prilika se morao hvatati u koštac sa složenim medicinskim zahtjevima u borbi za živote ranjenih partizanskih boraca. U sastavu dalmatinskih partizanskih jedinica, stigao je u bolnicu na Vrdovu, te u Livanjsko polje, selo Sajković za upravnika privremene partizanske vojne bolnice. Ratni zadaci su ga odveli na otok Vis gdje je predislokacijom Vrhovnog štaba NOVJ osnovana Mornarička ratna bolnica. Na Visu je formiran hirurški odjel, koji je tamo radio do oslobođenja Splita 1944. godine.  Tada je u sklopu VIII korpusa bolnica preseljena na obalu u Kaštela,  iz Kaštela u Split i razvijala se u zgradi Franjevačkog sjemeništa pod nazivom Centralna mornarička bolnica do 1946. godine, kada se organizuje u hirurški odjel Glavne mornaričke bolnice s načelnikom sanitetskim kapetanom prve klase, doktorom Slavanom Vidovićem, pa sanitetskim potpukovnikom doktorom Đorđem Vuletićem 1947-1951. kojeg je naslijedio sanitetski potpukovnik dr. Jozo Puljizović 1951. – 1955. godine. Od 1955. do 1958. Vršio je dužnost načelnika hirurškog odjela sanitetski potpukovnik dr. Ante Karanušić. Od 1958.  Na ovu dužnost je došao dr. Ljubomir Kraljević.

VB Split

Vojna bolnica u Splitu 1959. godine
I kat hirurški odjel. Lokacija SjemeništeŽ
(Izvor:Cvito Visković-Ljubomir Kraljević)

Treba reći da se odmah poslije doseljenja bolnice iz Kaštela u improviziranim prostorijama Franjevačkog sjemeništa uz relativno mali broj hirurga i ostalog sanitetskog osoblja postupno razvijala hirurgija, pa je već 1946. godine samo na hirurgiji hospitalizirano 1156 bolesnika (što je iznosilo 30,9 % od ukupno tada hospitaliziranih u bolnici).

Nedostatak stručnog hirurškog kadra odmah poslije rata bio je veliki problem koji je trebalo hitno rješavati. Ubrzano se radilo na popuni hirurzima, medicinskim sestrama i ostalim osobljem. Što je omogućilo razvoj hirurgije. Dolaskom novih kadrova, prihvaćena je nova sistematizacija. Počeli su odlaziti novi kadrovi na specijalizaciju u Glavnu vojnu bolnicu, poslije toga u Vojnomedicinsku akademiju JNA u Beogradu. U periodu 1950. do 1960. godine odlaze na specijalizaciju mladi mornarički ljekari. Jedan broj je završavao tečajeve anesteziologije i transfuziologije. Usvajana je nova organizacija hirurškog odjela povećanjem broja kreveta i stručnog osoblja.

Tokom završnih operacija u borbama protiv fašističkih snaga, dr. Kraljević Ljubomir  bio je šef hirške ekipe u XX dalmatinskoj diviziji, koja je pri izvršenju borbenih zadataka bila na udarnim pravcima progona i uništenja fašističkih snaga sa Jadranskog mora i obale. Od srednjeg Jadrana do Trsta njeni borci su predstavljali borbenu snagu, kojom je progonjen fašistički okupator sa ovih prostora. Najveći dio ranjenih iz ovog sastava zbrinjavala je  ova ekipa sa dr. Kraljevićem. Tokom napredovanja združenih snaga jedinica IV armije, njihovog grupisanja i  organizovanja dr. Kraljević je postavljen  na dužnost Zamjenika načelnika saniteta komande IV armije, gdje je dočekao oslobođenje zemlje i kapitulaciju njemačkih fašističkih snaga.

U poslijeratnom periodu završio je specijalizaciju hirurgije u Ljubljani 1952. kada je položio ispit na Vojnomedicinskoj akademiji u Beogradu. Nakon toga je radio na plućnom odjelu ove ustanove do 1958. godine, kao načelnik Odsjeka za eksperimentalnu hirurgiju. Od 1958. godine načelnik je Hirurškog odjeljena Vojne bolnice Split (kasnije vojne bolnice Izidor-Perera Matić), gdje je bio do 1981. godine, kad mu je aktivna vojna služba prestala po osnovu penzionisanja. Tokom 1954. i 1955. godine bio je na stručnom usavršavanju u SAD, a 1965. U Velikoj Britaniji.

Docent je VMA od 1962. godine, izvanredni profesor od 1966. a redovni profesor od 1976. godine. Od osnivanja Sveučilišta u Splitu bio je član Savjeta Sveučilišta i znastvenoistraživačke komisije. Za redovnog naslovnog profesora na Katedri hirurgije, ratne hirurgije i anesteziologije Medicinskog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu izabran je 1976. godine.

Dolaskom dr. Kraljevića  Ljubomira u Vojnu bolnicu Split, vremenski period od 1960. do 1970. godine, smatra se dragocjenim periodom razvoja kliničkog djela hirurškog odjela. U ovom periodu, naročito poslije useljenja u novu bolnicu Izidor- Perera Matić, tokom februara 1966. godine razvijani su usko specijalizirani odsjeci: Odsjek opće hirurgije s načelnicima sanitetskim pukovnicima Antom Karanušićem i Milanom Depratom. Odsjek traumatologije s načelnikom, sanitetskim pukovnikom Fabijanom Čukeljem, Urološki odsjek sa načelnikom sanitetskim potpukovnikom doktorom Aleksandrom Protegom, Odsjek za plastično-rekonstruktivnu hirurgiju i opekotine, s načelnikom sanitetskim pukovnikom doktorom Matom Begovićem, Odsjek za grudnu hirurgiju  sa nčelnikom sanitetskim majorom Kostić Dušanom, Odsjek za anesteziju i reanimaciju s načelnikom sanitetskim potpukovnikom doktorom Zvonimirom Ditrihom. Razvijan je i kabinet za hirurške bolesti s načelnikom sanitetskim potpukovnikom Dragoljubom Krasojevićem.

Još na staroj lokaciji formirana je i eksperimentalna hirurgija sa stacionarom za životinje kapaciteta do 30 pasa i hirurškim eksperimentalnim laboratorijem (operaciona sala, priprema za životinje i šok soba)

Stacionar

Stacionar za životinje 1960. godine
(Izvor: Cvito Visković-Ljubomir Kraljević ,Doprinos povijesti vojnopomorskog saniteta u Splitu)

Operativni blok

Eksperimentalni operacioni blok 1960.
(Izvor: Cvito Visković-Ljubomir Kraljević, Doprinos povijesti vojno-pomorskog saniteta u Splitu)

Unutar bolnice na svakom specijaliziranom odsjeku načelnici, specijalisti za odnosnu granu hirurgije, postupno su preuzimali odsjeke, popunjavali ih ostalim ljekarima specijalistima, medicinskim sestrama i tehničarima. Prijelazom u novu zgradu, nakon 20. godina postojanja na staroj lokaciji dobiven je savremeno igrađen hirurški odjel. Prijelaz u novi objekat uz prethodnu intenzivnu pripremu hirurgije dalo je specijalni polet i nove mogućnosti razvoja ove medicinske grane.

Od 1966. zalaganjem dr. Kraljević Ljubomira planiran je jedan prijemni dan u sedmici za građane izvan vojne strukture, omogućen je prijem pacijenta sa opeklinama iz čitave subregije. Tako se  bogatila kazuistika ove ustanove, naročito traumatološkim slučajevima i opeklinama, hitnim hirurškim stanjima, što je bilo od posebnog interesa za armijski sastav, a od velikog značaja u rasterećivanju preopterećene  hirurgije civilne bolnice u Splitu.

Lokacija nove VB

Izgrađena je nova Vojna bolnica daleko od grada i useljena u februaru 1966. godine
(Izvor: Slobodna Dalmacija)

Kompleks nove VB

Kompleks Vojne bolnice Split u vrijeme razbijanja zajedničke države,
okružen gradskim kompleksom Splita 3
(Izvor: Internet)

Nastojanja i utjecaj dr. Ljubomira Kraljevića omogućili su ovoj ustanovi da njena klinička, naučnoistraživačka i nastavna iskustva budu obrađena, što točnije  prikazana na mnogim hirurškim kongresima i drugin stručnim sastancima. Zabilježeno je da su liječnici specijalisti hirurškog odjela ove bolnice publicirali samo do 1970. godine 82 naučna i stručna rada. Oni su više godina aktivno sudjelovali kao zastupnici i odbornici Socijalno zdravstvenog vijeća Sabora Hrvatske i grada Splita. Stalno su bili, prvenstveno dr. Kraljević i drugi kao predsjednici, podpredsjednici i tajnici splitske podružnice Zbora liječnika Hrvatske. Bili su članovi Odbora Udruženja hirurga Jugoslavije i predsjednici komisije za socijalna i ekonomska pitanja Udruženja hirurga  Jugoslavije, članovi Društva za unpređenje i proučavanje pomorstva Jugoslavije, te članovi internacionalnih hirurških i uroloških udruženja. Na ovaj način aktivno su sudjelovali u rješavanju zdravstveno hirurških problema ne samo u Splitu i Dalmaciji, nego u Hrvatskoj i Jugoslaviji. Kao priznanje za svoj rad načelnik Hirurškog odjeljenja Vojne bolnice Split san. Pukovnik dr. Ljubomir Kraljević dobio je 1966. godine nagradu grada Splita za razvoj i unapređenje zdravstva.

           Hirurzi iz ove bolnice rukovođeni dr. Kraljevićem, pored učešća na hirurškim  kongresima i sličnim stručnim skupovima, kao gosti pozivani su da održe predavanja  udruženjima ljekara u: Beogradu, Sarajevu, Osijeku, Novom Sadu, Rijeci, Puli, Dubrovniku i Titogradu  (Podgorici).

            Doktor Kraljević Ljubomir je redovno isticao i bio zahvalan za pomoć i saradnju u razvoju hirurgije svim drugim službama u ovoj Mornaričkoj ustanovi od Uprave, preko interne i  hirurške grupe, rengenologije, laboratorijske službe, patoanatomske službe i svih ostalih bez kojih se ne bi mogla razvijati savremena hirurgija. Hirurški odjel Vojne bolnice Split bio je pod neposrednom kontrolom načelnika, nastavnika, docenata i profesora Vojnomedicinske akademije Beograd, što je bilo od velike koristi za dotadašnji i budući rad i razvoj ove ustnove, gdje je svemu bio kordinator  dr. Kraljević Ljubomir.

Bio je stalni nastavnik  iz predmeta Opća hirurgija i Ratna hirurgija  u periodu od osnivanja Više stomatološke škole u Splitu 1961. godine, postdiplomskih studija i specijalizacija:opšte medicine 1963. godine, školske medicine, medicine rada, urgentne medicine i Medicinskog studija u Splitu 1975. godine, svih studija Madicinskog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu, do 1980. godine kada mu je prestala aktivna vojna služba po osnovu penzionisanja.

            Bio je od 1988. godine  član The New York Academy of sciences.

U međuvremenu od 1984. godine, bio je naučni saradnik Republićkog komiteta Hrvatske za nauku, tehnologiju i informatiku. Nagrađen je od tadašnje Republike Hrvatske za životno djelo  nagradom Dr. Maija Schlesinger 1985. godine. Od 1988. bio je aktivni član The New York Academy of Sciences .

Nosioc je velikog broja ratnih i mirnodopskih odlikovanja NOB-JNA.

Dodjeljene su mu diplome Lige Hrvatske za borbu protiv raka, za lično zalaganje i nesebičnu pomoć u ostvarivanju plemenitih zadataka Lige 15.05.1983 i 28.03.1986. godine i zahvalnica Hrvatske lige za borbu protiv raka 30.04.1991. Bio je predsjednik pretsjedništva Lige za borbu protiv raka u Splitu od 1983. do 1991. godine. Dobitnik je nagrade Zlatni skalpel Društva hirurga Republika Hrvatske 1998. godine

            Pored velikih radnih rezultata u okviru funkcionalne dužnosti tokom aktivne vojne službe u organizovanju, podizanju i razvoju hirurgije u Vojnoj bolnici Split, doktor Ljubomir Kraljević je 1974. godine doktorirao na Vojnomedicinskoj akademiji u Beogradu tezom: Prilog proučavanju primarne hirurške obrade strijelnih rana nanesenih projektilima iz ručnog vatrenog oružja velike i male početne brzine.

            Počasno zvanje i titulu Sveučilišta u Splitu Profesor emeritus dobio je 2005. godine.

            Samostalno i u koautorstvu ukupno je objavio 280. naučnih radova od 1955. do 2005. godine od čega je: Knjiga zbornika 14, elaborata 5, radova u medicinskim časopisima 201, sažetaka 31, te novinskih članaka 29.

             Sjećanje na prof. dr. Kraljević Ljubomira vraća me na godine kada je kao mladi ljekar radio u skromnijim uslovima stare Vojne bolnice. Slučaj je htjeo da ga se sjećam kao čovjeka izuzetne energije, vrsnog stručnjaka, kritičnog prema svemu pa i prema sebi i drugima. Lišen je bio taštine i želje posebnih priznanja. Takav je bio cijelo vrijeme, koje je proveo kroz neumorni rad u kolektivu Vojne bolnice Split, do prestanka aktivne vojne službe po osnovu penzionisanja. Krasile su ga osobine istinske demokratičnosti. Jednako se obraćao srednjem medicinskom kadru, radniku iz mehaničke radionice, kolegi ili šefu odjela. Ta jednostavnost i neposrednost bila je dio njega. Širok je krug ljudi, koje je zadužio svojim ljudskim odnosom i stručnom pomoći. O tome svjedoče sjećanja, svih koji su mu bili saradnici ili pacijenti. Bio je organizator hirurgije, njenog razvoja u Vojnoj bolnici Split, učitelj generacija stručnog kadra. Bio je i ostao, poštovani ljekar, kolega i prijatelj, te građanin Splita, koji je ostavio za sadašnjost i budućnost trajni znak svoje misli, stručnosti i dobrote.

Umro je 5, februara 2008. godine i sahranjen na splitskom gradskom groblju Lovrinac

 

MT potpukovnik u penziji
Milan Đuran

 

Iz moje neobjavljene knjige:  Ratna mornarica FNRJ - SFRJ Formiranje, razvoj, postojanje i nestajanje. Sudbine ljudi, površinskih brodova i podmornica.

Ostavite odgovor

Vaša adresa e-pošte neće biti objavljena. Neophodna polja su označena *