ŠKOLOVANJE PODOFICIRA POMORSTVA
O podoficirima
Podoficir je zvanje za pripadnike nižeg starešinskog kadra u oružanim snagama.
Podoficir komanduje odeljenjem ili vodom, obavlja administrativne i druge zadatke u osnovnim jedinicama, komandama i ustanovama, upravlja skladištima i magazinima, a prema potrebi i osposobljenosti obavlja i druge zadatke. Podoficir je prema mestu i ulozi u vojnoj organizaciji najneposredniji starešina vojnicima. Sve do XV veka o podoficirskom kadru u smislu gore navedene definicije ne može se govoriti, postojala su jedino zvanja koja odgovaraju savremenom pojmu podoficira. U rimskim legijama niže starešine zvali su se principales, a starešine desetine decurio. U Vizantijskoj vojsci lohagos je starešina desetine u pešadiji, a dekarxes u konjici. Ruska vojska imala je zvanje desetara, u srpskoj vojsci u doba Nemanjića i u hrvatskoj vojsci bio je desetnik.
Prva podoficirska zvanja javljaju se u XV i XVI veku pojavom slobodnih najamničkih vojski i čvršćom unutrašnjom hijerarhijom i podelom starešina na oficire i podoficire. U najamničkoj vojsci Nemačke (landsknehti) podoficire, običnog narednika, komesare i desetare birali su vojnici od svojih ljudi u koje su imali najviše poverenja; zastavnika je postavljao komandir čete. Pojavom stajaćih vojski u XVII i XVIII veku pojavljuju se prvi podoficirski činovi i funkcije. U Rusiji zvanje podoficira uvedeno je u XVII veku i to najpre u pukovima obrazovanim prema inostranom modelu. Za vreme Petra Velikog za vojničku decu otvorene su podoficirske škole iako se i dalje većina podoficira regrutuje od vojnika. U Francuskoj podoficir ima ulogu poslednjeg u vrsti (serre-files) da bi nadzirao kretanje vojnika. U najamničkim i stajaćim vojskama podoficiri su nosioci krute discipline, stalno su sa vojnicima, a disciplinu obezbeđuju telesnim kaznama, naročito u Pruskoj.
Podoficirski kadar regrutovan je od vojnika pa je u društvenom smislu bio potpuno odvojen od oficira. Međutim povećanjem brojnog stanja starešinskog kadra i vojničkog sastava tražilo je otvaranje perspektive podoficirskog kadra. Tako je u pruskoj vojsci podoficir mogao dobiti oficirski čin ukoliko ima velike zasluge, lep izgled i nije pijanac i ako u službi provede najmanje 12 godina. U francuskoj vojsci (stajaćoj) neposredno pred revoluciju podoficir je mogao, nakon dugogodišnje službe, postati oficir (officier de fortune) i napredovati do kapetanskog čina.
Stvaranjem velikih armija, usavršavanjem naoružanja i taktike u XIX veku menja se uloga podoficira, od njih se sve više zahteva veća stručna sprema da bi mogli bolje obučiti vojnike za borbu.
Podoficiri su komandiri vodova ili odeljenja, u četama pomoćnici komandira za administrativne i materijalne poslove, a u štabovima i ustanovama obavljaju administrativne poslove.
U borbi imaju dužnost vođa patrola, komandira izviđačkih odeljenja, osiguravajućih grupa i slično.
Regrutovanje podoficira iz trupe, bez podoficirske škole, zadržalo se u većini armija sve do Prvog svetskog rata. Nakon Prvog svetskog rata većina armija otvara podoficirske škole jer se to pokazalo kao najbolji način za dobijanje ovog kadra.
Školovanje u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca i
Kraljevini Jugoslaviji
Školovanje podoficira organizovano je 1922. godine, ovde govorimo o podoficirima za mornaričke dužnosti. Pri Mornarskoj komandi u Šibeniku osnovana je Podoficirska škola koja je trajala dve godine nakon čega su podoficiri upućivani na specijalizaciju u odgovarajuće stručne škole i matične komande. Od 1924. godine škola je dobila naziv Brodarska podoficirska škola, a od 1932. godine Stručna podoficirska škola. Godine 1928. školovanje je produženo na tri godine, polaznici su nakon dve godine opšteg školovanja upućivani na specijalizaciju (artiljerijsku, brodarsku, disciplinsko-administrativnu, intendantsku, minersku, radiotelegrafsku, sanitetsku, signalnu i torpednu).
Školovanje podoficira za mornaričkotehničku službu organizovano je od 1921. godine u Strojarskoj školi mornarice (1922. naziv je promenjen u Strojarska i elektrotehnička škola mornarice, a 1928. u Mašinska škola mornarice). Kao i u Brodarskoj do 1928. godine školovanje je trajalo dve godine, a od tada tri.
Školovanje u FNR Jugoslaviji / SFR Jugoslaviji
Školovanje podoficirskog kadra u Jugoslovenskoj ratnoj mornarici (JRM) započelo je 1945. godine u Brodarskoj školi JRM, Artiljerijskoj školi (1946. godine menja naziv u Obalsko-artiljerijska škola, ista je rasformirana 1949. godine), Torpednominskoj školi, Školi veze i Administrativnoj školi. Spomenute škole nalazile su se do 1947. godine pri Komandi stručnih škola JRM, kada su preformirane u nastavne bataljone u sastavu Mornaričke podoficirske škole. Tu je izvođeno dvogodišnje školovanje pitomaca svih palubnih specijalnosti. Nakon osnovnog dvogodišnjeg školovanja pitomci su upućivani na specijalističku obuku, i to: brodarsku, artiljerijsku, torpednu, minersku, protivpodmorničku, radarsku, hidroakustičnu, radio-telegrafsku i signalnu. Razvoj i uvođenje savremenog oružja uslovili su potrebu izvođenja kvalitetnije nastave pa je 1950. godine osnovana Brodarska podoficirska škola u sastavu Stručnog školskog centra. Reorganizacijom 1956. godine Brodarska podoficirska škola postaje Vojnopomorska podoficirska škola u sastavu Vojnopomorskog školskog centra.
Školovanje pitomaca za mornaričkotehničke podoficire, strojarske, motorne i elektro specijalnosti organizovano je od 1945. godine u Elektromašinskoj školi koja je bila u sastavu Komande stručnih škola JRM. Od 1947. godine škola nosi naziv Mornaričkotehnička podoficirska škola i od nje je 1950. godine formirana Mašinska podoficirska škola. Škola se od 1952. godine nalazi u sastavu Mašinske škole JRM, reorganizacijom 1959. godine ulazi u sastav Mornaričko tehničkog školskog centra pod imenom Mornaričkotehnička podoficirska škola.
Školovanje podoficira elektroničara počelo je 1953. godine u Elektronskom centru JRM, od 1961. u Mornaričkotehničkoj elektronskoj školi.
Od 1971. godine obe škole (Vojnopomorska podoficirska i Mornaričkotehnička podoficirska) ulaze u sastav Mornaričke srednje tehničke škole u sastavu Mornaričkog školskog centra.
1963. godine iz svih krajeva SFR Jugoslavije u Pulu stiže grupa od 51 mladića da bi otpočeli školovanje u XIV klasi Mornaričke-tehničke podoficirske škole.
Četrnaesta klasa Mornaričkotehničke podoficirske škole
Po zahtevu i potrebama JRM u klasu na školovanje trebalo je da se jave 55 pitomaca, no iz danas nepoznatih razloga četvorica se nisu odazvala pozivu tako da je u periodu od 28. 8. do 31. 8.1963. godine u Mornaričkotehnički školski centar u Puli stigao 51 budući pitomac: Ančić Đoke Milan, Banjac Milana Jovan, Basta Bogdana Rade, Belobrk Vinka Vinko, Bera Zorke Ćiro, Beronja Božidara Vladimir, Beršnak Ivanke Anton, Branisavljević Bratiše Đorđe, Cingulovski Nauma Kosta, Ćetojević Dušana Vlado, Ćopić Lazara Vladimir, Čadzić Ljubomira Milan, Dojčinović Borivoja Dragan, Drljača Milorada Petar, Dujić Jose Boško, Dujmović Nikole Nikola, Đurić Danila Vaso, Ilić Nikole Ante, Ivanišević Nikole Milan, Janjanin Petra Dragan, Kostić Živka Vinko, Kuljača Petra Vladimir, Kveštak Mirka Josip, Lazor Simeona Mirko, Marinović Petra Frane, Marković Mihaila Milija, Mikša Stjepana Miroslav, Narančić Đure Branko, Ogar Miloša Vlade, Oražem Rudolfa Franc, Pavlović Božidara Mioljub, Peševski Georga Vančo, Petković Slobodana Mladen, Petrović Ilije Mile, Petruševski Aleksandra Panče, Radosavljević Ratka Miroljub, Sadiković Mugdima Zlatko, Stevanović Jovana Staniša, Stanković Miloša Ivan, Subotić Bogoljuba Milivoje, Šebenik Franca Pranko, Šindija Drage Marijan, Števanja Viktora-Mile, Tomo,Tomić Ivana Branko, Trutanić Nikole Vinko, Vujačić Raška Slobodan, Zdravković Milosava Zvonimir, Zorić Mile Stevo, Žerdin Štefana Ivan i Županović Ante Vlade.
Spisak pitomaca 14. klase
Budući pitomci stizali su pojedinačno iz svih krajeva Jugoslavije. Prvi je stigao Petruševski Panče iz Skoplja. Panče je u Školski centar stigao polovinom avgusta, zemljotres koji je razorio Skoplje uslovio je njegov dolazak ranije nego što su došli ostali pitomci.
Na školovanje javio se 51 pitomac i svi su došli sa završenom osmogodišnjom školom. Nekoliko njih je otpočelo školovanje u srednjim školama u građanstvu, ali su ih napustili krajem prve godine i odlučili da nastave školovanje u Mornaričkotehničkoj podoficirskoj školi. Uspeh u osnovnoj školi bio je različit, 13 budućih pitomaca završilo je osnovnu školu sa odličnim uspehom, 26 je bilo vrlo dobrih i 12 pitomaca donelo je dobar uspeh. Petorica pitomaca koji su završili osnovnu školu dobrim uspehom iz matematike i hemije imalo je ocenu 2, po mišljenju Uprave to je moglo negativno uticati na nastavak školovanja navedenih pitomaca. Stav Uprave je da budući pitomci moraju kod prijema na školovanje iz navedenih predmeta imati bolje ocene.
Socijalna struktura pitomaca takođe bila je različita: došli su iz različitih urbanih sredina, veliki gradova, sela i otoka. Starosna granica kretala se od 1946. godišta (2),1947. (16), 1948. (30) i 1949. godište (3). Iz radničkih porodica stiglo je 12 pitomaca, 28 bilo je seljačkog porekla, a 11 je svrstano u ostale (penzioneri, službenici i sl.), po nacionalnoj strukturi klasa je prestavljala Jugoslaviju u malom: iz Slovenije je stiglo 4 pitomca, Hrvatske 17, Srbije 21, Bosne i Hercegovine 5, Crne Gore 1 i Makedonija 2 pitomca. Po nacionalnom opredeljenju Srba je bilo najviše 28, Hrvata 12, Slovenaca 4, Makedonaca 3, Crnogoraca 2 i ostalih 2. Po dolasku u Školski centar pitomci su zaduženi sa opremom i raspoređeni u dva nastavna voda: vod 141 mašinska specijalnost sa 25 pitomaca i vod 142 elektroničari sa 26 pitomaca. Ova podela izvršena je nakon naknadnog pregleda kod lekara specijaliste za bolesti uha, grla i nosa i testiranja koje je provedeno u centru za podvodnu obuku na otoku Katarina. Za komandira klase postavljen je mornaričkotehnički kapetan Pavičević Milan koji je ujedno bio i komandir voda 141, za komandir voda 142 postavljen je mornaričkotehnički poručnik Branković Vojislav, brigu o pitomcima, odeći, obući i svemu drugom vodio je stariji vodnik Petrović Todor-Toša. Toša nas je pratio kroz sve tri godine školovanja i većina fotografija njegovo su delo.
Uniforma koju smo zadužili nije bila rađena za potrebe pitomaca već je izuzeta iz kontingenta koji je bio predviđen za mornare. Iz najstarije klase određen je izvestan broj pitomaca-desetara koji su izvodili osnovnu strojevu obuku sa najmlađim pitomcima, upoznavali nas sa vojničkim pravilima i starali se o redu u spavaonama. Na jedan vod dolazila je jedna spavaona tako da je u njoj spavalo preko 25 pitomaca i jedan desetar. Umivaona i WC su bili zajednički s tim da nije postojala topla voda, kupanje se odvijalo jednom sedmično u zajedničkom kupatilu koje se nalazilo u podrumu škole. Akcenat obuke bio je na strojevom liku i radnjama sa oružjem da bi se što pre spremili za polaganje Zakletve. Do polaganja Zakletve pitomcima nije bio dozvoljen izlazak u grad, te sa nestrpljenjem se čekao momenat da se upozna grad u kojem će boraviti sledeće tri godine a neki ostati na službi po završetku školovanja.
Pula je grad u kojem ćemo provesti sledeće tri godine, do završetka školovanja. Grad se nalazi u Pulskom zalivu na jugozapadnom delu poluostrva Istra. Administrativni i ekonomski centar Istarske regije, ujedno veliki garnizon JRM.
U Puli od industrijskih objekata imamo brodogradilište „Uljanik“ i „Crvena Zvijezda“, Tvornicu cementa, laboratorijskog stakla, štampariju, tekstilnu i trikotažnu industriju. U to vreme u gradu postoji Viša ekonomska škola, nekoliko srednjih škola, Narodno pozorište, Arheološki muzej Istre, Muzej revolucije Istre, Gradska i Naučna biblioteka.
Akvatorij luke proteže se na oko 650 ha, operativna obala duga je 1.843 metra, ulaz u luku širok je 800 metara ali ga lukobran na rtu Kumpar smanjuje na 300 metara. Prosečna dubina na ulazu je 30 m.
Kroz istoriju grad je imao uspone i padove u ekonomskom smislu, sve do dolaska u posed Austrije koja uspostavlja ratnu luku i glavnu pomorsku bazu (1853.) austrijske mornarice. Grad je oduvek bio nastanjen velikim brojem vojnih lica: 1867. godine grad ima 17.303 stanovnika, od čega 4.303 vojna lica; 1910. godine grad ima 58.562 stanovnika, od čega 16.014 vojnih lica.
U vreme našeg školovanja u luci su bazirali: divizion razarača, patrolaca, podmornice, pomoćni brodovi, prateće tehničke radionice i skladišta. U više kasarni je bio smešten regrutni centar JRM sa više hiljada regruta.
Prva školska godina
Nakon sprovedenog specijalističkog pregleda kod lekara specijaliste za uho, grlo i nos ustanovljeno je da tri pitomca ne zadovoljavaju zdravstvene uslove buduće profesije te su upućeni na Višu lekarsku komisiju. Sva trojica oglašeni su da zdravstveno nisu sposobni za obavljanje budućih dužnosti, te Rešenjem Više vojnolekarske komisije u septembru bivaju otpušteni sa školovanja. Tokom oktobra i novembra iste godine, zbog bolesti otpuštena su iz škole četiri pitomca tako da je na samom početku školovanja, ionako brojčano mala klasa, ostala bez sedam pitomaca. Zvanično školovanje klase počelo je 3.9.1963. godine prema Osnovama nastavnog plana i programa za XIV klasu, za to vreme pristupilo se izradi Nastavnog plana. Nastavnim planom predviđeno je da se u prvoj godini akcenat nastave postavi na opšte-obrazovne predmete (srpsko-hrvatski matematika, hemija……..), te predmetima opštevojne obuke, stručni predmeti bili su zastupljeni kroz osnove strojarstva i radioničku obuku za vod 141 i osnovi elektrotehnike za vod 142.
Na kraju prvog polugodišta (26.12.1963. god.) pitomci su unapređeni u čin razvodnika i upućeni na polugodišnji raspust.
Naredba o unapređenju u čin desetara
Po povratku nastavljena je intenzivna obuka, kako iz opštevojnih predmeta tako i iz opštih predmeta. Po mišljenu nastavnog i komandnog kadra Mornaričkotehničkog školskog centra kvalitet klase bio je u proseku bolji od ostalih klasa Mornaričkotehničke podoficirske škole koje su se do tada nalazile na školovanju. U toku nastavne godine nije bilo problema po pitanju discipline, urednosti, unutrašnjeg reda i učenja. Bilo je nekoliko pitomaca koji su došli sa slabijim predznanjem iz građanstva, upornim radom uspeli su da dostignu ostale kolege tako da je samo jedan pitomac na kraju nastavne godine imao dve slabe ocene i njemu je omogućeno da polaže popravni ispit na početku druge godine. Nažalost, nije uspeo da popravi ocene te je otpušten sa daljnjeg školovanja. Prvu godinu uspešno je završilo četrdeset dva pitomca i oni su unapređeni u čin desetara.
Druga školska godina
Nastavna godina otpočela je 1.9.1964. godine i trajala do 31.7.1965. godine; u ovu nastavnu godinu klasa je ušla sa četrdeset dva pitomca i sa jednim koji je trebao da položi popravni ispit pošto je imao dve slabe ocene. Nije uspeo da popravi ocene te je otpušten sa daljnjeg školovanja. U ovoj godini pitomci su, pored predmeta iz prve godine, dobili više stručnih predmeta zavisno od specijalnosti. Tako su mašinci (vod 141) otpočeli izučavati parne turbine, motore, borbenu otpornost broda i pomoćne strojeve, te elektrotehniku, Elektroničari (vod 142) je izučavao radio uređaje, impulsnu tehniku i radarske uređaje. Posebno je dato težište na praktičnu obuku, tako da se u ovoj godini planiralo i izvelo stažiranje pitomaca na brodovima JRM. Stažiranje je izvedeno na brodovima Četvrtog diviziona razarača gde su pitomci svojim ponašanjem i znanjem postigli zapažen uspeh i ugled. Svi pitomci su bili pohvaljeni ili predloženi za pohvale. Pojedini komandanti brodova su u svojim ocenama dali mišljenje “da su to najbolji pitomci koji su do tada bili na stažiranju na brodovima sa kojima komanduju“.
U toku školske godine vršeno je gađanje iz pešadijskog naoružanja, tako su pitomci imali priliku da gađaju sa pištoljem, puškom, puškomitraljezom i ručnim bacačem. Gađanje ručnom bombom takođe je izvršeno .
Na kraju školske godine odnosno poslednji mesec pred raspust izvedeno je logorovanje u rejonu Barbariga-Peroj. Pitomci su ceo mesec boravili pod šatorima u poljskim uslovima gde se sticalo praktično znanje iz Taktike Kopnene vojske, Pomorstva i ostalih veština koje su potrebne za preživljavanje na kopnu i moru.
Ukupna ocena sa logorovanja bila je vrlo dobra.
U toku same nastavne godine iz klase su otpuštena tri pitomca, dvojica zbog slabog uspeha, a jedan zbog nediscipline. Drugu godinu uspešno je završilo 37 pitomaca dok su dvojica pali na popravni i njima je omogućeno polaganje ispita u trećoj godini.
Treća školska godina
Nastavnu godinu započela su trideset sedmorica pitomaca koji su položili drugu godinu i dvojica koji su morali na popravni ispit da bi mogli nastaviti školovanje. Jedan je položio popravni, a drugi je otpušten sa školovanja tako da je klasa brojala trideset osam pitomaca. Pri kraju druge godine izvršen je specijalistički pregled pripadnika voda 142-elektroničari i on je podeljen na dva dela: radio-telegrafiste i radariste. Klasa je nastavila dalje sa tri voda: 141 mašinci (18 pitomaca), 142 radiotelegrafisti (13 pitomaca) i vod 143 radaristi (7 pitomaca).
Nastavnim planom i programom akcenat nastave i obuke dat je na stručnim predmetima i praktičnoj obuci. Vod 141 imao je zapaženo stažiranje na patrolnim brodovima koji su tada bazirali u Kumboru. Komanda flotile patrolnih brodova dala je odličnu ocenu pitomcima koji su bili na stažiranju kod njih i izrazila želju da ih primi na službu nakon završetka školovanja. Od osamnaest pitomaca uprava Mornaričkotehničke podoficirske škole pohvalila je četrnaest. Telegrafisti nisu mogli da izvrše planirano stažiranje u Divizionu razarača zbog zauzetosti brodova koji su se nalazili u pratnji maršala Tita. Oni su predviđeno vreme za stažiranje proveli na obuci u kabinetu škole. Radaristi su proveli jednomesečno stažiranje na razaračima uz odličnu ocenu, takođe su imali sedmodnevno stažiranje na OROST-u Muzil. Uprava škole dala je mišljenje da je za ovaj profil stručnjaka svrsishodniji boravak na OROST-u od boravka na brodu iz razloga praktične obuke. Na brodu radari i prateći uređaji uključuju se samo u vožnji dok na OROST-u to je stalno uključeno i pitomci su u mogućnosti da se bolje upoznaju sa praktičnim osmatranjem i radom na radarskoj stanici.
Pri kraju školske godine telegrafisti su polagali ispit za zvanje radiotelegrafiste druge klase i uspešno položili.
Rezime
Klasa je 20.7.1966. godine uspešno završila trogodišnje školovanje .
Od 51 pitomca koliko se javilo na početak školovanja zbog bolesti otpušteno je 8, nediscipline 2 i slabog uspeha 3 pitomca, 38 pitomaca „doguralo“ je do kraja. Zaključna ocena za sve tri godine bila je 3,76: 1 pitomac bio je odličan, 24 vrlodobra i 13 dobrih. U toku školovanja odlikovano je 7 pitomaca Medaljom za vojničke vrline, 3 nagrađeni knjigom, 20 je pohvaljeno od strane uprave škole. Pre završetka školovanja svi pitomci naredbom pomoćnika državnog sekretara za narodnu odbranu raspoređeni su u Četvrtu Armiju, čeka se samo završetak da budu raspoređeni po garnizonima na početne dužnosti. Po završetku školovanja i proizvođenja u čin mornaričkotehničkog vodnika upućuju se na godišnji odmor s tim da se po povratku jave u jedinice i garnizone prema rasporedu koji im je saopšten na dan unapređenja. Svečano unapređenje upriličeno je 26.7.1966. godine, svečanosti su prisustvovali predstavnik Saveznog sekretara za narodnu odbranu kontraadmiral Nikola Aračić, porodice pitomaca, starešine i pitomci Mornaričkog nastavnog centra Pula, pročitane su naredbe o unapređenju i pohvalama te nagradama, prvi po rangu Subotić Milivoj kao i drugi Kuljača Vladimir nagrađeni su ručnim časovnikom sa posvetom. Svečani defile ešalona novoproizvedenih podoficira nije održan zbog jakog pljuska koji je padao. Završno obraćanje ispred svih pitomaca pročitao je prvi po rangu Milivoj Subotić. Nakon službenog dela održana je prigodna svečanost u klubu Akademije.
Novo proizvedene starešine otišli su na godišnji odmor s tim da se 12 vodnika ponovo vratilo u Školski centar, ovaj put na kurs za službu na podmornicama, u Šibenik 1, u jedinice i ustanove garnizona Pula raspoređeno je 5, a na brodove u Pulskom garnizonu 7, na brodove u Splitskom garnizonu otišlo je 6 vodnika, minolovci su dobili 7 novoproizvedenih starešina. Svi mašinci su ukrcani na podmornice, torpedne čamce i minolovce, radio telegrafisti su dobili raspored na patrolne brodove i podmornice dok su radaristi zaposeli isturene obalske radarske stanice kako na kopnu tako i na otocima.
Ukrcanje (stažiranje) u drugoj nastavnoj godini
Na osnovu Plana i programa školovanja 14. klase Mornaričkoteh-ničke podoficirske škole u drugoj nastavnoj godini planirano je ukrcanje pitomaca na brodove Ratne mornarice. Cilj ukrcanja je bio sledeći: provera izdržljivosti na moru (brod u vožnji), upoznavanje sa radom i životom brodskih posada i obuka na borbenim stanicama (BS) u okviru brodskog odreda (BO) te upoznavanje sa uređajima i opsluživanje istih.
Na osnovu plana i rasporeda ukrcanja Četvrte armije za ukrcanje pitomaca predviđeni su brodovi Četvrtog diviziona razarača.
Školsko ukrcanje je izvršeno i to: Vod 141 od 20.5. do 30.6.1965. godine, Vod 142 od 10.6. do 30.6.1965 godine
Pitomci su bili ukrcani na sledećim brodovima Četvrtog diviziona razarača: R-11 “Split“ 12 pitomaca voda 141, Re-54 “Učka“ 7 pitomaca vod 141 i 5 pitomaca voda 142, R-21 “Kotor“ 9 pitomaca voda 142 i R-22 “Pula“ 8 pitomaca voda 142.
Sa svakom grupom pitomaca na brodove su se ukrcali i njihovi nastavnici odnosno komandiri vodova.
Na R-11“Split“ sa grupom pitomaca voda 141 ukrcao se poručnik bojnog broda Čučković Veljko koji je u Školskom centru bio predavač iz predmeta „Pomorstvo“ i „Ratna mornarica“. Brod se nalazio u brodogradilištu „3,Maj“ Rijeka u remontu.
Pitomci su sa poručnikom bojnog broda Čučkovićem redovnom brodskom prugom krenuli 21.5.1965. godine iz Pulske luke i isti dan se ukrcali na R-11 u luci Rijeka. Na brodu su raspoređeni na dužnost u okviru Petog brodskog odreda (mašinski), tu su za vreme boravka na brodu obavljali dužnosti u okviru borbenih stanica Petog brodskog odreda. Pored obavljanja dužnosti u okviru Petog brodskog odreda izvodili su jutarnje vežbanje sa mornarima koji su bili ukrcani na brodu i držali redovno informisanje o aktuelnim zbivanjima uz kontrolu starešina. Pored svih obaveza redovno je održavana nastava koja je bila predviđena planom i programom ukrcanja. Boravak u Rijeci iskorišćen je da se pitomci upoznaju sa kulturnim i industrijskim mogućnostima grada. Na kraju je izvršena provera znanja pitomaca prema utvrđenom planu i dobijena je zaključna ocena - vrlo dobar. Grupa je pohvaljena od strane komande broda i dobila sliku sa posvetom.
Na R-54 „Učka“, u isto vreme, ukrcalo se sedam (7) pitomaca voda 141, a od 10. 6 pridružilo im se i pet (5) pitomaca voda 142 - elektroničari. Brod je obavljao redovne zadatke u okviru jedinice te pitomci obe specijalnosti mogli su praktično da dožive ono što ih čeka po završetku školovanja. Mašinci (nedostatak posade) aktivno su bili uključeni u obavljanje službe u Petom brodskom odredu, a elektroničari su bili raspoređeni u Četvrti brodski odred .
U isto vreme na razarače R-21 „Kotor“ i R-22 „Pula“ bio je ukrcan ostatak pitomaca elektroničara. Na R-21 ukrcalo se 9 pitomaca sa kapetanom Brankovićem, kao nastavnikom i ujedno komandirom grupe. Na R-22 ukrcala se grupa od 8 pitomaca sa kojom je bio ukrcan poručnik Trboš u ulozi nastavnika i komandira. U okviru obuke pitomci su bili raspoređeni na borbene stanice Četvrtog i Prvog brodskog odreda pošto su se pojedini elektronski uređaji nalazili u okviru Prvog brodskog odreda (brzinomer, dubinomer, navigacijski radar, zbirni sto...). Sve grupe su na kraju stažiranja polagale ispit pred komisijom sastavljenom od nastavnika i starešina broda na kojem su bili ukrcani i svi su uspešno položili. Od strane Komandi brodova sve grupe bile su predložene za pohvalu zbog ispravnog vojničkog držanja i zalaganja u radu i učenju.
Sa brodova svi pitomci vraćeni su u Školski centar zaključno sa 30.6.1965. godine.[i]
Logorovanje
Naša XIV klasa Mornaričkotehničke podoficirske škole pohađala je školovanje u Puli, u Kasarni „Karlo Rojc“, u periodu od početka septembra mjeseca 1963. godine do kraja jula 1966. godine. U tom periodu obrazovanje se izvodilo kako iz usko specijalističkih predmeta, zavisno od specijalnosti, opšte obrazovnih, tako i iz predmeta vojničkog karaktera. Nastava je uglavnom bila teoretskog tipa uz korišćenje dobro opremljenih namjenskih kabineta i radionica. Neke stvari iz domena obrazovanja bilo je nužno provjeriti i učvrstiti u praksi i u pravim prirodnim uslovima.
Iz tog razloga praksa je bila da se tokom školovanja izvede i određeni oblik logorovanja sa akcentom na radnje iz područja vojno pešadijskog obrazovanja, kao i obrazovanja iz domena života i rada na moru.
Tako se rešavanju i toga dijela praktične nastave pristupilo naredbom br. 6 od 21.6.1965. godine načelnika Školskog centra, kapetana bojnog broda Ante Marčića. Naređeno je da se logorovanje započne 2.7. i traje do 29.7.1965. godine. Za komandanta logora određen je mornaričkotehnički kapetan prve klase Pavičević Milan.
Tako se i postupilo. Budući komandant logora, svojom zapovješću za dan 3.7.1965. godine naređuje: Dana 3.7.1965. godine klasa će započeti marš pravcem Pula-Fažana-Peroj- Barbariga; Čelno osiguranje na relaciji Pula-Fažana vršiće Prvo odeljenje Prvog voda, a na dijelu puta Fažana–Barbariga Prvo odeljenje Drugog voda; Pitomci će na maršu nositi sledeću opremu: lično naoružanje, gas maske, čuturice za vodu, opasač sa uprtačem i fišeklijom, torbicu vojničku, a odijela su radna sa bijelom kapom; Četni starješina će obezbjediti da doručak u logoru «Barbariga» bude istog dana spreman u 7.20 časova; Marševanje izvoditi po odredbama Ratne službe JNA.
I tako je klasa pod uzbunom u noćnim uslovima i mraku, pod punom opremom za logorovanje krenula na marš i stigla ujutro u rejon obalske baterije i utvrđenja Barbariga, nakon čega se pristupilo uređenju logora.
Na logorovanje su upućene i sledeće starješine: mornaričkotehnički kapetan Branković Vojislav, mornaričkotehnički poručnik Labović Momir, mornaričkotehnički stariji vodnik Petrović Todor i mornaričkotehnički stariji vodnik Marović Đorđe.
Za nastavnika priključeni su logorovanju i poručnik bojnog broda Čučković Veljko za neposrednu organizaciju i sprovođenje obuke iz pomorstva na vodi i kopnu i pomorski stariji vodnik Surić Ivo za održavanje čamaca i pomoć kod izvođenja obuke iz pomorstva.
Dolaskom u logor pristupilo se uređenju logora. Podignuti su šatori, kako za spavanje tako i za zajedničke aktivnosti unutar logora. Dovedena je i struja iz obližnjeg objekta (baterije) za normalan život logora. Također je i organizovana zajednička kuhinja poljskog tipa pod šatorom iz koje se hranilo kompletno ljudstvo logora. Istu hranu su jeli i pitomci i starešine. Hranu je kuvao obučeni kuvar. Tekuće, pomaganje i održavanje kuhinje izvođeno je tako da je svaki dan u kuhinji pomagao takozvani «dežurni šator» koji je određivan dnevnom zapovešću logora.
Logorskom ljudstvu je bio dostupan TV kao i dnevna štampa radi blagovremenog informisanja.
Također, na raspolaganju logoru čitavo vrijeme je bio i sanitetlija u smislu zdravstvenog obezbeđenja.
Unutar logora u centru, tokom uređenja logora, uređen je simbol tehničke službe (propeler unutar zupčanika) od sitnog bijelog kamena.
Za vrijeme logorovanja čitavo vrijeme niko od ljudstva nije mogao ići van logora i nije bilo tzv. izlaza u grad.
Tokom logorovanja obezbeđena je služba unutar logora kako bi se obezbjedilo normalno funkcionisanje logora, a izvedena je na sledeći način: kontrolni oficir logora, dežurni klase, pomoćnik dežurnog klase, straža kod čamaca i razvodnik straže.
Tokom pripreme za logorovanje, dopremljeni su čamci, tipa kutera, za obuku i nastavu iz pomorstva. Smješteni su u neposrednoj blizini logora uz obalu, nekih stotinjak metara od logora. Bilo je nekoliko kutera, a koje smo pripremali i održavali sami mi uz pomoć i nadgledanje pomorskog starijeg vodnika Surić Ive. Tokom čitavog logorovanja, također smo i čuvali te naše čamce, dajući kod istih dano-noćnu stražu.
Kad je zaživio svakodnevni život logora, pristupilo se realizaciji obuke, unapred zacrtanim planom. U tom smislu izvođena je obuka iz Taktike Kopnene vojske, Pomorstava, Telesnog vežbanja, Čitanja karata i Aktuelne problematike
Sve ukupno oko nekih 116 nastavni časova.
- Taktička obuka.
Iz predmeta taktička obuka Kopnene vojske obrađivane su teme: streljačko odjeljenje u napadu danju i noću, streljačko odjeljenje u odbrani danju i noću i streljačko odjeljenje u zasedi noću. Teme su obrađene praktično na terenu u okviru 30 časova. Svi pitomci su prošli kroz dužnosti komandira streljačkog odjeljenja, kurira, osmatrača i donosioca municije. Tokom izvođenja ovih vježbi na terenu pitomci su prešli preko 17 km.
Utrošeno je tu i topovskih udara, dimnih kutija, signalnih raketa, a najviše manevarske municije - metaka oko 3.000 kom. Pri kraju logorovanja iz ovoga predmeta prikazana je i simulacija atomskog udara te prikazana i vježba vod u napadu i odbrani.
Srednja ocjena klase po ovom predmetu je bila 8,26.
- Pomorstvo
Po dolasku i uređenju logora pristupilo se odmah i pravljenju navoza i pomoćnog mola u lučici gde su bili smješteni čamci. S time im je omogućeno i bezbedno izvlačenje na obalu u slučaju nevremena i uzburkanog mora.
Poslije nekoliko dana pristupilo se i polaganom uvodu u obuku iz navedenog predmeta. Prije toga u nekoliko navrata pitomcima je objašnjeno i naglašeno vojnogeografsko i hidrografsko, te klimatsko, okruženje i stanje područja gde se logorovalo. Uz sve to i pregled vojnoistorijskog značenja istog.
Obuka je izvođena pojedinačno, grupno kao i zajednički sa svima, što se pokazalo kao vrlo učinkovito.
Tokom obuke na moru, izvedena su četiri krstarenja, od čega tri na vesla i jedno kombinovano, na vesla i jedra. Ukupno prevaljeni put tokom veslanja, tj. kuterijade i tokom obuke prevazišao je i 75 nautičkih milja, što predstavlja i najveći rezultat dosadašnji klasa.
Tokom obuke i u slobodno vrijeme, organizovana je praktična obuka iz upoznavanja mora i njegove ćudi.
Osnovni cilj obuke je postignut u potpunosti jer je svaki pitomac pojedinačno osposobljen za samostalnu dužnost komandira čamca na vesla, kao i za sve radnje u tom smislu. To je i potvrđeno od strane svakog pitomca pojedinačno, samostalnim pristajanjem uz nekoliko poznatih manevara iz tradicije mornarice.
Krstarenje je izvođeno pod različitim vremenskim uslovima, a naprezanja su pokazala da je klasa postigla izvanredne rezultate.
Na završetku obuke izvršene su i dve regate, i to opšta čitave klase, kao i jedna između vodova.
Konačno na kraju logorovanja u okviru preostalog vremena izvršeno je čišćenje i bojadisanje svih kutera.
Srednja ocjena klase iz ovog predmeta iznosila je 8,38, što je bio rekord svih dotadašnji klasa.
- Telesno vježbanje
Vrijeme i časovi po ovom predmetu uglavnom su iskorišćeni za sportove na vodi, s obzirom da je bilo ljeto, a i blizina mora. Izvođeni su: Obuka iz plivanja, Sportske igre na vodi, Izdržljivost na vodi, Jedrenje i Veslanje
Ukupna ocjena klase iz ovoga predmeta je bila 7,56.
- Čitanje karata
U okviru provođenja ovog predmeta isti je izvođen i danju i noću. U tom smislu organizovane su bile i dvije vježbe po 6 časova. Vježbe su izvedene kretanjem određenim komunikacijama, kao i van njih. Kod kretanja korištene su karte prigodnog oblika kao i busole radi orijentacije. Kretalo se u raznim smjerovima te tako pređeno i preko 22 km.
Ukupna ocjena klase iz ovoga predmeta je bila 8,35.
- Moralno politička nastava
Tokom logorovanja održano je i obrađeno nekoliko tema, primjerenih datom vremenu i zbivanjima: Značaj posjeta druga Tita SSSR-u, Nove privredne mjere, Najnovije naredbe državnog sekretara, Promjene u Alžiru. Prorađen je novi pravilnik o vojnim školama i Odnos vojni lica prema strancima.
Kroz čitavo vrijeme trajanja logorovanja bilo je organizovano svakodnevno praćenje TV dnevnika. U okviru toga bili su povremeno organizovane i kolektivne debate svih pitomaca, kao dopunsko pojašnjavanje dotične problematike.
Bilo je takođe organizovano gledanje, drama, filmova, kulturnih događaja itd.
Također su održana i dva sportska susreta sa jedinicom Obalske baterije Barbariga, u nogometu, rukometu, odbojci, šahu, kao i nekoliko sportskih susreta između vodova klase.
Tokom logorovanja pripremljene su i izdate foto novine, a također i pripremljene druge koje su zamišljene da se izdaju u septembru mjesecu u kasarni kad započne treća školska godina.
Zdravstvene mjere tokom logorovanja bile su dobro organizovane. Također i higijensko zdravstvene kao mjere sigurnosti. Nikakvih ozbiljnijih incidenata nije bilo u tom smislu. Strogo se pazilo na očuvanje prirodnog okoliša i briga o urednosti i nemogućnosti onečišćena prirode
Nakon perioda pređene Taktičke obuke i osposobljavanja za komandira odjeljenja u raznim fazama, logoru su se na osnovu plana priključila i XXII klasa pitomaca rezervnih oficira sa svojim starješinama. Boravili su nekoliko dana, a potom kroz jednu zajedničku završnu vježbu i napustili logor. Sa njima je u logor pristigao i jedan pješadijski major po prezimenu Terzić.
Bio je predavač i glavni za pešadijsku obuku u školskom centru. Kao takav, uglavnom je glumio strogoću. Dosta toga je predavao starijim generacijama, a i kod njihovog logorovanja rukovodio istim. Kad smo se mi počeli pripremati za naše logorovanje, ovi stariji uglavnom su nam kazivali kako ćemo nadrapati kad nam stigne Terzić.
Sticajem okolnosti Teznić nam skoro ništa i nije predavao, to su nam predavali naši iz Mornarice, a logorovanjem je rukovodio Pavičević.
Ali nakon nekoliko dana, valjda u svrhu provjere i uvida u organizaciju logora, evo ti našeg Terzića. Ispregleda sve to i kao ostaće još koji dan. Mi pitomci naravno nemamo pojma šta je naumio.
Prvo veče samo što smo polegli u šatore i utvrdili san, kad ono odjednom u neko gluvo doba noći poče neka lupnjava i vika ''Borbena uzbuna''. Terzić u punoj ratnoj spremi, stoji kod onog bureta uz drvo i odadire s nekim čekićem po buretu. Bure je inače bilo puno vode, kao protivpožarno sredstvo i prekriveno drvenim poklopcem. To je bio poseban nekakav njegov čekić i lupnjava je bila tolika da bi i mrtvog probudio.
I mi naravno skači opremaj se, u stroj i na noćni zadatak. Do jutra se nismo vraćali u logor, nadrapali načisto.
Drugo veče mislimo, ma vraga valjda mu je dosta već smo sve riješili. Kad ono opet oko tri ujutro, opet lupnjava, opet stroj, marš odrali se načisto... komentar putem, - ''Najeb...načisto, upropastiće nas onaj Terzin čekić..''.
Naredno veče pred suton, odjednom dreka. Terza se dere ko jarac. - ''Dežurni logora, gde je čekić'', - ovaj sleže ramenima, svi ćute, svi se prave blesavi. Niko ne zna za čekić, a Terza zap’o ko blesav da se nađe. Ma vraga nije ni nađen, a za kaznu završna vježba je bila postavljanje zasjede grupi ŠRO-vaca koji su inače bili došli sa njim isto radi vježbe.
I mi malci na mogućem pravcu kretanja te njegove kolone takvu zasjedu smo im postavili, uz upotrebu manevarske municije (ćorci) da nisu znali od iznaneđenja posle svega gdje im je dupe, a gdje glava . Kad je to Terza vidio poslije nam je oprostio čekić i pohvalio klasu na izvrsno znalački postavljenoj zasjedi.
Na koncu logorovanja, kod raspremanja i pospremanja opreme, ekipa prevali bure da bi ga ispraznila od vode, kad ono ispade Terzin čekić. Neki od mangupa, vjerovatno razmišljajući kako će se sve promjeniti nestankom čekića, tako usput kao lagano se oslonio na poklopac bureta, a čekić k'o čekić naravno bućnuo u slatkovodne dubine bureta.
Šta nakon svega reći? Period logorovanja koji smo proveli u području uporišta Barbariga ostavio je u nama pripadnicima XIV klase Mornaričkotehničke podoficirske škole nezaboravne utiske za čitav život. Mi, tada uglavnom 17. godišnjaci s pomoću svojih nastavnika i pretpostavljenih starješina, tek tad smo na neki način i postali svjesni samih sebe.
Našli smo se u pravim prirodnim uslovima, živeći sa prirodom i preživljavajući sa njom. Postali smo snalažljiviji i na kopnu i na moru. Postali smo svjesni mora i njegove ćudi. Naučili smo o njemu puno toga. Naučili smo veslati, jedriti, hvatati ribe – pecati, praviti i montirati udice i ješke. Upoznali smo vrste riba, kako ih uloviti, na kojoj dubini. Otkrili smo da postoje školjke, prilepci, ježevi, periske. Naučili šta se smije jesti iz mora, a šta ne smije. Postali smo i fizički snažniji i jači. Osposobili smo se i kao vojnici – starješine na kopnu. Obučili smo se iz masu taktičkih radnji. Postali smo sposobniji, lukaviji i otresitiji.
Konačno 30.7.1965 god. pospremili smo logor, vratili se u kasarnu, a potom uz lagodnu pripremu svi skupa otišli na jednomjesečni zasluženi odmor u svoje zavičaje. Bili smo jači, snažniji, preplanuli od sunca i nepovratno mladi.[ii]
Autori: Vlade Ogar i Ćiro Bera
[i] Autor ovog dela je Vlade Ogar
[ii] Autor ovog dela je Ćiro Bera
Vlade! Dobro si ovo uredio.