Suprotstavljene koalicije bile su bez Ratnih planova
Gledano u cjelini ni jedna od tada neprijateljski suprotstavljenih koalicija na moru, Antanta i Centralne sile, nije imala precizan Ratni plan, kao određenu i obaveznu osnovicu za ratne planove svake zemlje moguće učesnice u ratnom sukobu, koji je bio na pomolu . Oni nisu imali ni zajedničku komandu, niti slične strukture za koordiniranje događanja svih vrsta u potencijalnom ratu na moru. Rukovođenje i komandovanje ratnim dejstvima u cjelini, kao i ratnim sudarima u početnom periodu rata, zasnivalo se na ugovorenim obavezama saveznika, uopštenim pomorskim konvencijama i ratnim planovima svake zemlje pojedinačno.
Tako su se Pomorskom konvencijom od 10. februara 1913. godine Francuska i Velika Britanija načelno sporazumjele u razgraničenju zadataka na Atlantiku, Sjevernom moru i Sredozemlju. U vezi sa ovim britanska ratna mornarica zadržala je svoje glavne snage u domovinskim vodama, preuzimajući obavezu zaštite francuskog pomorskog saobraćaja, francuskih atlantskih obala i obale na Sjevernom moru.
Francuska ratna mornarica preuzela je sličnu obavezu na Mediteranu u slučaju da Britanci smanje svoje pomorske snage na ovom prostoru do mjere da postanu slabije od Austrougarskih. Konvencija je predviđala zajedničku komandu kojoj bi na čelu bio francuski admiral.
Bazirana na početnom ratnom planu za upotrebu flotnih snaga protiv Antante Konvencija Centralnih sila je predviđala da se flote trojnog saveza prikupe u Akvatoriji Mesina – Napulj – Augusta radi mogućeg napada na francuske pomorske komunikacije i ometanja prevoženja njihovih trupa iz
Anton Haus, Grossadmiral
(Veliki admiral)
Alžira u francuske luke. Komandu nad ovim sastavom trebao je preuzeti Austrougarski admiral Anton fon Haus[i]. On je 1. augusta 1914. godine primio uputstvo Vrhovne komande, da operacije na moru vodi samostalno u duhu Trojnog saveza s tim, da pitanje zajedničke saradnje raspravi sa savezničkim admiralima. U slučaju da Italija ne stupi u rat na strani Austrougarske, zadatak flote se ograničava na odbranu obale i obezbeđenje dužobalnih komunikacija.
Kako se Italija prema svemu držala rezervisano, do realizacije ove konvencije nije došlo, pa se Austrougarska flota na karaju i tokom trajanja Prvog svjetskog rata koncentrisala isključivo na obezbeđenje svojih plovnih puteva i podmornička dejstva prema neprijatelju u Sredozemlju. Centralne sile su prema Konvenciji za zajednička dejstva, potpisanoj 23 juna. 1913. godine imale slijedeći sastav svojih snaga:
Za dejstva na Sredozemlju
A u s t r o u g a r s k a
- eskadra
- divizion bojnih brodova: Virius Unitis, Tegetthoff, Prinz Eugen.
- divizion bojnih brodova: Erz. Franz Ferdinand, Radezky i Zrinyi.
- divizion krstaša: oklopni krstaši Sankt Georg i Kaizer Karl IV.
2. eskadra
- divizion bojnih brodova: Erz. Karl, Erz Fridrich, i Erz.Ferdinand Max.
- divizion bojnih brodova: Habzburg, Arpad i Babenberg.
- divizion krstarica: Admiral Spaun, Helgoland, Saida i Novara.
Torpedne flotile: šest razarača klase Tatra, 12 klase Huzar i 12 torpiljarki klase Kaiman.
N j e m a č k a
Divizion mješovitog sastava, direktno potčinjen komandantu savezničkih snaga, bili su to: bojni brod Goeben i krstarice: Strsburg, Breslau i Drezden.
I t a l i j a
- eskadra
- divizion bojnih brodova : Dante Alighieri, Giuzepe Cesare Leonardo Davinnči i krstarica Quatro
- divizion bojnih brodova: Viktor Emanuele, Regina Elena, Roma, Napoli i krstarica Nino Bixio.
D i v i z i o n p o s e b n e n a m j e n e
Bojni brodovi: B. Brin, R. Margherita, E. Filiberto, Saint Bon i krstarica Coatit.
Torpedne flotile: 16 razarača (od toga je bilo šest od 1000 tona i 10 od 700 tona deplasmana) klase Indomito i Ardente.
10 razarača deplasmana od 400 tona klase Bersagliere.
24 torpiljarke deplasmana 250 tona tipa Saffo.
30 obalnih torpiljarki.
Za dejstva na Jadranskom moru
A u s t r o u g a r s k a
Bojni brodovi: Monarch, Wien, Budapest, oklopni krstaš Maria Teresia
Krstarice: Franc Jozeph, Zenta, Aspern, Szizgevar, 12 torpiljarki klase Kaiman i
nekoliko divizija manjih i starijih torpiljarki.
N j e m a č k a
Školski brodovi i starije krstarice, koje su se nalazile na Mediteranu.
I t a l i j a
Oklopni krstaš i stari bojni brod: V Pisani i Marko Polo, krstarice: Piamonte i Libia, četiri razarača i nekoliko divizija manjih torpiljarki.
Austrougarska je izgradila luke i baze za nadzor Jadranskog mora te moguća dejstva na Sredozemlju
Austrougarska ništa nije prepuštala stihiji i slučajnosti. Tokom pripreme za učešće u ratnim dejstvima Prvog svjetskog rata Komanda Austrougarske mornarice je i prije italijanske kalkulacije oko ulaska u rat na jednoj ili drugoj strani, ocijenila važnost pojedinih luka, baza i sidrišta na Istočnoj jadranskoj obali.
Ocjenjeno je da Pula izvanredno pogoduje za nadzor sjevernog djela Jadranskog mora, te pomorskih ruta prema Veneciji i Ankoni, kao i za zaštitu vlastitih plovnih puteva prema Trstu i Rijeci, dvjema glavnim lukama Austrougarske Monarhije. S obzirom na veliku blizinu Pule italijanskoj obali, razmišljalo se o izgradnji nove ratne luke u Šibeniku, Trogiru ili Splitu, ali je konstatovano da bi za to trebalo utvrditi niz otoka i dio obale od čega se zbog velikih troškova odustalo. Pored toga je uočeno da odlučan protivnik na moru može lako blokirati komunikaciju kroz kanal Sv. Ante, pa je Šibenik početkom rata uređen kao operacijska baza za torpedne flotile, sa pomoćnim sidrištem u Rogoznici.
Na južnom Jadranu u Boki Kotorskoj bila su najpogodnija sidrišta, uz manjkavost što je sve bilo preblizu Crnoj Gori i moglo ih se lako bombardovati sa Lovćena kao i drugih pogodnih položaja sa te strane. Poslije pada Crne Gore u januaru 1916. godine, neometano su uređivana sidrišta u Boki za lake pomorske snage, posebno za austrougarsku i njemačku podmorničku flotilu sa bazama u Bijeloj i Đenoviću.
Odnos pomorskih snaga tadašnjih velikih sila pred izbijanje Prvog svjetskog rata
U svim Ratnim mornaricama tadašnjih velikih sila preovladavala je doktrina o važnosti pomorske moći. Tumači te teorije bili su admirali Mahan i Kolom, a pred izbijanje rata, njihove stavove je donekle modernizovao britanski istoričar Džulijen Korbertt ( Juian Corbett), posebno naglašavajući značaj kombinovanih–združenih operacija i borbe na pomorskim komunikacijama. Zbog ovoga su sve pomorski veće države nastojale izgraditi jake flote bojnih brodova d r e d n o t a (engl. dreadnought)
Admiral Mahan
(Alfred Thyer Mahan)
Džulijen Korbert
(Julian Corbertt)
Pojava na ratnoj sceni podmornica i mornaričke avijacije dala je ratu na moru novu, kako to neki vole reći – treću dimenziju.
Uloga ovih novih borbenih sredstava nije bila još dovoljno definisana. Gledano u cjelini ni jedna
od pomorskih sila nije bila spremna za upotrebu podmornica. One su pripremane i tek će se u ratu vidjeti njihova moć i efekat.
Tokom 1914, godine odnos pomorskih snaga velikih sila izgledao je ovako: Odmah na početku rata vidjelo se da je u odnosu snaga prednost na strani Antante. Britanska je Ratna mornarica bila po broju ratnih brodova u svim klasama i ukupnoj tonaži jača od njemačke i austrougarske zajedno. Imajući u vidu činjenicu da se tokom rata snagama Antante, pridružila: Italijanska, japanska i američka Ratna mornarica, a Centralnim silama samo slaba turska i mala bugarska mornarica, onda je ta brojčana nadmoć još uočljivija.
Japanska flota se angažovala samo djelomično na Tihom oceanu, ruska je ostala zatvorena u Crnom i Baltičkom moru, a američka je ušla u rat tek pri kraju njegova okončanja. Nadmoć na svim pomorskim ratištima, donijela je Antanti prevlast na moru, koja joj nije bila ozbiljnije ugrožena tokom cijelog trajanja rata.
Iz materijala za pisanje moje knjige: Ratna mornarica Austrije i Austro-Ugarske
Milan Đuran
[i] Anton Haus, Grossadmiral Austrougarske ratne mornarice, rođen je u Tolminu Slovenija 13. juna 1851. godine. U čin Grossadmirala unapređen je 1916. godine. Umro je kao komandant Austrougarske ratne mornarice 1917. i sahranjen u Puli, na Vojnom groblju. Njegovi posmrtni ostaci prenešeni su u Beč 1925. godine, kada je Pula bila pod italijanskom vlašću.
Dobar tekst kao i svi dosadašnji.
Pozdrav Milane sa željom da istraješ u daljim radovima. Sa nestrpljenjem očekujem završetak knjige o našoj zajedničkoj JRM.
Pozdrav za tebe i tvoju porodicu sa Uba.
Miloš
Dobro je taj period oteti iz zaborava.
Istorija bi trebala biti poštena i zapisati da se(die Kaiserliche i Konigliche Kriegsmarine ili KuK mornarica) dobro borila na moru, kopnu i u zraku. Osim toga, rat na Jadranu sadrži vrjedne „lekcije“ koje su u našem školovanju bile zanemarene. Ratovanje je pružalo divne primjere kako se brani usko zatvoreno more u svim aspektima. Poruke tog rata nisu ništa izgubile tokom vremena.
Mornarica KuK, i ako je operativno i taktički bila jasan pobjednik u ovom fragmentu velikog rata, bila je na strani gubitnika.
Jadran je gotovo savršen primjer uskog mora kao što su ; Egejsko more, Perzijski zaljev, Japansko more, Tajvanski tjesnac i Južno kinesko more, između mnogih drugih, koji dijele njegove osnovne karakteristike, pa se razmatranjem rata na Jadranu lakše mogu shvatiti i ti sukobi.
Mornarica KuK, iako je operativno i taktički bila jasan pobjednik u ovom fragmentu velikog rata, bila je doista na strani gubitnika. Ali nije poražena u bitci na moru, borbi za koju se toliko dugo pripremala. Uzroci poraza su bili:
Slom austrougarske vojske na kopnu, oduzevši jednim potezom i njezinu potrebnu kopnenu bazu Rast novih nasilnih nacionalizama, s kojima se gubi dobrobit korporativne cjeline, a rađaju se separativni interesi grupa. (za ovaj prostor ništa novo, isto se zbilo kasnije sa dve RM na ovom prostoru.)
Cijela priča o KuK mornarici u Prvom svjetskom ratu odigrava se poput grčke tragedije. U zadnjem činu glumci odlaze, a pozornica ostaje prazna (podsjeća li to neki kasniji period)
Očekujem nastavak ovog priloga, koji će pobliže opisati pre svega Jadransko ratište i njegove specifičnosti.
Kolega Masleša volio bih na nekako pogledate moju knjigu.
Ja se sa Vama slažem